Pages

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ & ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ ΜΕ ΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΝΕΑΝΙΚΟ, ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ


Με μια εορταστική βραδιά για τους φίλους, τους συνεργάτες και το κοινό στον Κήπο της Πειραιώς 260 ανοίγει στις 14 Ιουνίου την αυλαία του το φετινό Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, με ενδιαφέρουσες παραστάσεις, που, όπως χαρακτηριστικά είπε στην εναρκτήρια ομιλία του ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος,  υπόσχεται "ένα πρόγραμμα σε μεγάλο βαθμό νεανικό, εναλλακτικό και πολιτικό, με την έννοια ότι αφουγκράζεται την Ελλάδα και τον κόσμο του 2016". Βασικοί άξονες δράσης του Φεστιβάλ για τα επόμενα χρόνια θα είναι το Λύκειον Επιδαύρου, στο πλαίσιο του οποίου θα δημιουργηθεί ένα διεθνές κέντρο έρευνας για την εκπαίδευση του ηθοποιού στο αρχαίο  δράμα, το άνοιγμα στην πόλη και στην κοινωνία, η σύγχρονη δραματουργία για το θέατρο και το χορό και η εξωστρέφεια και η σύνδεση των παραστατικών τεχνών της χώρας μας με την διεθνή πολιτιστική κοινότητα. Όσον αφορά στο πρόγραμμα ακολουθήθηκε η συνήθης πρακτική των επτά ή οκτώ παραστάσεων στην Επίδαυρο, ενώ για το Ηρώδειο επιλέχτηκαν ως επί τω πλείστον μουσικές παραστάσεις. Στους χώρους της Πειραιώς 260, θα παρουσιαστεί ένας ικανοποιητικός αριθμός από ενδιαφέρουσες ξένες παραγωγές ενώ ως προς την σύγχρονη ελληνική δημιουργία (στο θέατρο, το χορό και την μουσική) η επιλογή έγινε βάση των κατατεθειμένων προτάσεων. Κλείνοντας ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ υπογράμμισε την σημασία των συμπράξεων με θεσμικούς φορείς και συνέργειες, αρχής γενομένης από την συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών και το Φεστιβάλ Θερινού Κινηματογράφου της Αθήνας.

Στην τριετή θητεία του μέσα σε μια περίοδο κρίσης αλλά και στους λόγους που συνέβαλαν σε αυτή του την απόφαση μετά την παραίτηση του Γιάν Φάμπρ καθώς επίσης και στην ανάγκη να αποκτήσει το Φεστιβάλ την δική του φυσιογνωμία και τον δικό του ρυθμό αναφέρθηκε στην εναρκτήρια ομιλία του ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, με αφορμή την παρουσίαση του φετινού προγράμματος.

"Ανέλαβα τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου για τρία χρόνια. Δέχτηκα γιατί πιστεύω ότι ως θεσμικός φορέας καθολικής αποδοχής το Φεστιβάλ μπορεί να συμβάλει πολύ ουσιαστικά στην παραγωγή πολιτιστικού έργου, ιδιαίτερα σε μια εποχή κρίσης σαν τη δική μας. Ταυτόχρονα αναλαμβάνω συνειδητά και το ρόλο του «διαχειριστή κρίσης», ώστε να μη ματαιωθεί η φετινή διοργάνωση, με ό,τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό για τη συνέχεια του Φεστιβάλ. Στην απόφασή μου αυτή βασικό ρόλο έπαιξε και η ανάγκη μεγάλου μέρους του κοινού και των καλλιτεχνών να μη ματαιωθεί η πολυτιμότερη στιγμή συνάντησης και δημιουργίας που έχουμε γύρω από τις παραστατικές τέχνες. 
Σήκωσα τη σκυτάλη για να καλυφθεί το κενό που δημιουργήθηκε τους τέσσερις τελευταίους μήνες, ώστε το Φεστιβάλ να συνεχιστεί και σταδιακά να αποκτήσει τον νέο του βηματισμό και την καλλιτεχνική φυσιογνωμία που θα μπορέσω να του προσδώσω στη διάρκεια της θητείας μου. Φυσιογνωμία που δεν μπορεί να αγνοήσει την έως τώρα επιτυχημένη πορεία του Φεστιβάλ, ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία. 

"Αγώνας δρόμου για όλους μας"
Έπρεπε μέσα σε ένα μήνα (προσθαφαιρέσεις γίνονται μέχρι και σήμερα) να καταρτιστεί ένα πρόγραμμα για ένα μεγάλο Φεστιβάλ, που διαθέτει τα θέατρα της Επιδαύρου και της Μικρής Επιδαύρου, του Ηρωδείου και τους χώρους της Πειραιώς 260. Ακολουθήθηκε η συνήθης πρακτική των επτά ή οκτώ παραστάσεων στην Επίδαυρο. Το τι σημαίνει φεστιβάλ στην Επίδαυρο, ένα θέατρο με τέτοια αίγλη παγκοσμίως, είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο που κατά τη γνώμη μου πρέπει να επανεξεταστεί. Για το Ηρώδειο επιλέχθηκαν ως επί το πλείστον μουσικές παραστάσεις. Στους χώρους της Πειραιώς 260, παρά τα ασφυκτικά χρονικά περιθώρια, καταφέραμε να κλείσουμε έναν ικανοποιητικό αριθμό από ενδιαφέρουσες ξένες παραγωγές. Ως προς τη σύγχρονη ελληνική δημιουργία (θέατρο, χορός, μουσική), κινηθήκαμε με βάση τις κατατεθειμένες προτάσεις. Τελικά το απρόσωπο πρωτόκολλο είχε τη χρησιμότητά του. Όσοι είχαν καταθέσει προτάσεις είχαν ήδη κάνει την απαραίτητη προεργασία ώστε να αρχίσουν να δουλεύουν άμεσα. 

Κάτω από αυτές τις «ελληνικές» και ταυτόχρονα οριακές συνθήκες, αποδέχτηκα αυτή την πρόκληση, γιατί με αφορούν ως καλλιτέχνη τα κοινά και γιατί, μέσα στις δύσκολες οικονομικές συνθήκες που ζούμε, το Φεστιβάλ είναι ένα παράθυρο έκφρασης, και δεν πρέπει να αγνοούμε ότι είναι από τους λίγους πια χώρους όπου οι καλλιτέχνες συνεχίζουν να αμείβονται. Οι δυσκολίες, όπως το έχει δείξει και η Ιστορία, μπορεί να είναι δημιουργικές και συσπειρωτικές για εμάς τους καλλιτέχνες, ιδιαίτερα όταν το κοινό δείχνει έμπρακτα την ανάγκη του για τις τέχνες και τις στηρίζει. 

Πιστεύω ότι επιλέχθηκαν οι πιο ενδιαφέρουσες προτάσεις, που ταυτόχρονα συγκροτούν έναν ενιαίο άξονα, και θα δούμε φέτος ένα πρόγραμμα σε μεγάλο βαθμό νεανικό, εναλλακτικό και πολιτικό, με την έννοια ότι αφουγκράζεται την Ελλάδα και τον κόσμο του 2016. Ένα πρόγραμμα που εμπεριέχει στοιχεία και από τα μελλοντικά μας σχέδια, σχέδια που έχουν ως αφορμή διαπιστώσεις και ελλείψεις, ακόμα και τις προσωπικές δικές μου, σ’ ένα τοπίο που αλλάζει ραγδαία, χρόνο με τον χρόνο. Θεωρώ ότι ένα Φεστιβάλ σημαντικής εμβέλειας καλείται να είναι και εθνικό και διεθνές, και να έχει πρώτιστο μέλημα να παράγει πολιτισμό, έργα και συνεργασίες, όχι απλώς να τα φιλοξενεί. Αυτή η σκέψη θα ήθελα να αποτυπωθεί στον προγραμματισμό μας, κυρίως βέβαια τα επόμενα χρόνια που θα έχουμε πολύ μεγαλύτερο περιθώριο αναθέσεων και συμπαραγωγών. 

Θεωρώ επίσης ότι το Φεστιβάλ μπορεί να μας προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να αναστρέψουμε το δυσάρεστο και αντιπαραγωγικό κλίμα που δημιουργήθηκε από το κενό των τελευταίων μηνών και να ανοίξουμε ένα διάλογο πάνω σε κεντρικά ερωτήματα που μας απασχολούν. Φέτος ανοίγει λοιπόν ένας πιλοτικός κύκλος συζητήσεων (στη μορφή ημερίδων και παράλληλων δράσεων) –με παρεμβάσεις ελλήνων και ξένων δημιουργών που θα συμμετάσχουν στο Φεστιβάλ, αλλά και θεωρητικών, καθώς επίσης πολιτισμικών φορέων– πάνω σε επιμέρους ζητήματα: 

Α. Τι Φεστιβάλ θέλουμε; Πόσο ελληνικό; Πόσο διεθνές; Σε μια εποχή κρίσης, πόσο σχετίζεται ή πρέπει να σχετίζεται η πολιτική του Φεστιβάλ με την υποστήριξη της εγχώριας δημιουργίας; Πόσο πολυσυλλεκτικό, τολμηρό, προσωποπαγές μπορεί να είναι; Ποιος προβληματισμός υπάρχει διεθνώς γύρω από την έννοια «φεστιβάλ»; 
Β. Η τέχνη της σκηνοθεσίας σήμερα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη: Τάσεις και προοπτικές. 
Γ. Νέες μορφές του πολιτικού θεάτρου: Πώς συνδιαλέγεται η σύγχρονη σκηνή με το σήμερα; Νέες δραματουργίες, η δυναμική και τα όρια του θεάτρου-ντοκουμέντου. 
Δ. Πώς μπορούμε να αφουγκραστούμε και να επαναπροσδιορίσουμε τις ανάγκες του καλλιτέχνη του χορού σήμερα; Η φυσιογνωμία του σύγχρονου χορού στην Ελλάδα εντός και εκτός των θεσμών. Θέματα που απασχολούν τη μουσική και τα εικαστικά θα αποτελέσουν αντικείμενο διαλόγου του χρόνου

Ο Σαίξπηρ στο Φεστιβάλ Αθηνών 

Εκδηλώσεις για τα 400 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου βάρδου Το Φεστιβάλ Αθηνών συμμετέχει στον κύκλο εκδηλώσεων που διοργανώνονται παγκοσμίως με αφορμή την επέτειο των τετρακοσίων χρόνων από το θάνατο του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, εντάσσοντας στο φετινό του πρόγραμμα ελληνικές και διεθνείς παραγωγές. Τρεις θεατρικές παραστάσεις και τρεις κινηματογραφικές προβολές πάνω στο έργο του Σαίξπηρ αποκαλύπτουν εκ νέου τη δύναμη και τη διαχρονικότητα της γραφής του. Ο Ρομέο Καστελλούτσι παρουσιάζει την παράσταση Julius Caesar. Spared parts και ο Οσκάρας Κορσουνόβας τον Άμλετ, δύο ιστορικές παραγωγές που φιλοξενούνται για πρώτη φορά στην Ελλάδα και θίγουν ζητήματα ταυτότητας και ιστορίας. Εμπνευσμένη από τον Σαίξπηρ είναι και η παράσταση της πρωτοεμφανιζόμενης στο Φεστιβάλ Ιόλης Ανδρεάδη, που παρουσιάζει το έργο Young Lear, προσεγγίζοντας τον εμβληματικό σαιξπηρικό ήρωα με ανατρεπτική ματιά. Ο Κήπος της Πειραιώς 260 μετατρέπεται για τρεις βραδιές σε θερινό σινεμά, φιλοξενώντας τρεις ταινίες-σταθμούς της παγκόσμιας φιλμογραφίας. Σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Θερινού Κινηματογράφου της Αθήνας και με την υποστήριξη του Βρετανικού Συμβουλίου, προβάλλονται οι κινηματογραφικές εκδοχές του Μάκβεθ (Ρομάν Πολάνσκι, 1971), του Βασιλιά Ληρ (Πήτερ Μπρουκ, 1970) και της Τρικυμίας (Ντέρεκ Τζάρμαν, 1979). 


Σύγχρονο ελληνικό θέατρο 
Προνομιακή θέση στο φετινό πρόγραμμα έχουν οι σύγχρονοι συγγραφείς, κάποιοι από τους οποίους παρουσιάζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Σε μια άλογη και απολύτως χαοτική εποχή, μας ενδιαφέρει να «επενδύσουμε» στο λόγο, στον ειρμό και στο νόημα. Δυναμική είναι επίσης η παρουσία των ελληνικών ομάδων που υπηρετούν το είδος της ανοιχτής δραματουργίας, του θεάτρου επινόησης ή της lecture performance, ενώ από το πρόγραμμα δεν λείπουν και οι κλασικοί, με έμφαση στον Σαίξπηρ, που επανέρχονται υπό το πρίσμα νέων δημιουργών και διεθνών σκηνοθετών. 
Έντονο είναι το στίγμα μιας θεατρικής επαναδιαπραγμάτευσης της σύγχρονης Ιστορίας, τόσο με αμιγώς ποιητικούς όρους, όσο και με αφετηρία το θέατρο ντοκουμένο. Αλλά και η παρουσία νέων σκηνικών αφηγήσεων της ελληνικής κρίσης, που εμπλέκουν βιωματικά το κοινό και μας καλούν να σκεφτούμε εκ νέου την πραγματικότητα, να αναγνωρίσουμε τις ρίζες της κρίσης και τις αιτίες της. Προτάξαμε έργα και παραστάσεις που φωτίζουν το ανθρώπινο παράδοξο, που οδηγεί στην κρίση, τον πόλεμο, το εμφύλιο μίσος, την προδοσία, που διερευνούν την αντίφαση του πολιτισμού και της ύπαρξης, τον παραλογισμό της εξουσίας, τα όρια των έμφυλων ταυτοτήτων, τα ρήγματα της συνείδησης στην παγκοσμιοποιημένη, καπιταλιστική κοινωνία. Αλλά και τη μαγεία της αναπαράστασης. 
Έργα που κινητοποιούν τη σκέψη και τη συγκίνηση. Όπου το προσωπικό περνά μέσα από το συλλογικό. Χωρίς να εξαντλείται στη ρεαλιστική αποτύπωση, ούτε στην καταγγελία. Αλλά όπου το ανθρώπινο σκοτάδι μετουσιώνεται μέσα από τη δύναμη της ποίησης. Η έμφαση δίνεται στο νέο ελληνικό θέατρο, που αναδεικνύεται αυτή τη στιγμή δυναμικό, πληθωρικό, ανοιχτό στη διάδραση με τη διεθνή δημιουργία, αλλά η έμφαση δεν δίνεται με τρόπο «ελληνοκεντρικό». Μας ενδιαφέρει το ελληνικό στο μέτρο που ανάγεται στο παγκόσμιο. Μας ενδιαφέρει η «ελληνική ιδιαιτερότητα» στο μέτρο που «ξεκλειδώνει» το δραματικό παρόν της εποχής μας. Μας ενδιαφέρει εντέλει η θεατρική δημιουργία στην καρδιά του δημόσιου χώρου – όχι ένα παραδοσιακά εννοούμενο «πολιτικό θέατρο», αλλά ένα θέατρο που αναγνωρίζει την πολιτική δύναμη της γραφής, ένα θέατρο σε διάλογο με την εποχή του. 
Δήμητρα Κονδυλάκη 
Σύμβουλος Σύγχρονου Ελληνικού Θεάτρου 



Διεθνείς παραγωγές 
Η επιλογή των διεθνών καλλιτεχνικών σχημάτων για το Φεστιβάλ 2016 είναι μια αρχή, μια πρώτη απόπειρα να συνδεθεί το τοπικό με το διεθνές και το καλλιτεχνικό με το πολιτικό. Το πρόγραμμά μας επιχειρεί αφενός να αποτίσει φόρο τιμής στην παράδοση του Φεστιβάλ και αφετέρου λαμβάνει υπόψη την πολιτική πραγματικότητα της Ευρώπης και την τρέχουσα κατάσταση της καλλιτεχνικής παραγωγής στη διεθνή σκηνή των παραστατικών τεχνών. Συμπεριλαμβάνονται καλλιτέχνες που έχουν εμφανιστεί στις μεγάλες σκηνές διεθνώς αλλά και νέες φωνές. Κάποιοι έχουν επισκεφθεί το Φεστιβάλ στο παρελθόν, ενώ άλλοι εμφανίζονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Δεν θέσαμε κανέναν κανόνα, όπως το να παρουσιάσουν την πιο πρόσφατη δουλειά τους, δεν υπήρξε καμία προσπάθεια να εκπροσωπηθούν καλλιτέχνες απ’ όλο τον κόσμο, δεν υπάρχει συγκεκριμένο θέμα, περιεχόμενο ή φόρμα που συνδέει τα επιλεγμένα έργα. 
Υπάρχουν όμως κάποιες προσεγγίσεις κοινές σε πολλούς από τους προσκεκλημένους καλλιτέχνες. Σχεδόν όλοι αμφισβητούν τις θεατρικές συμβάσεις, παράγοντας καλλιτεχνικό έργο με απόλυτη συνείδηση των μέσων και των μηχανισμών τους. Αυτό οδηγεί σε πολύ ισχυρές και ποικίλες αισθητικές φόρμες, που εκτείνονται από το θέατρο-ντοκουμέντο μέχρι τις επικές αφηγήσεις, από διαλέξεις μέχρι όπερες. Οι περισσότεροι από τους φετινούς καλλιτέχνες δημιουργούν οι ίδιοι το υλικό τους ή το διαμορφώνουν μέσα από υπάρχοντα κείμενα, συχνά μέσα από κάποιο είδος συλλογικής εργασίας. Κάτι τέτοιο δεν συνιστά έλλειψη εμπιστοσύνης στα θεατρικά κείμενα, αλλά συνέπεια της άμεσης ανάγκης να συμπεριλάβουν την τρέχουσα πραγματικότητα. Όλοι οι προσκεκλημένοι καλλιτέχνες έχουν ισχυρή αίσθηση της δικής τους/δικής μας κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας και προσπαθούν να βρουν τρόπους για να την εκφράσουν μέσα από πολύ διαφορετικές θεατρικές φόρμες, συχνά ριζοσπαστικές. Με δυο λόγια, για να συνοψίσουμε όλα τα παραπάνω, πρόκειται για μια πολιτική επιλογή. 
Αποφασίσαμε να αναλάβουμε ρίσκα. Αρκετές παραγωγές δεν ήταν έτοιμες όταν τις εντάξαμε στο πρόγραμμα. Το κάναμε δείχνοντας εμπιστοσύνη σε καλλιτέχνες που γνωρίζουμε, και επίσης ως μια χειρονομία: πιστεύουμε ότι σε περιόδους συρρίκνωσης διεθνώς των κονδυλίων για τον πολιτισμό είναι σημαντικό οι πολιτιστικοί θεσμοί, όπως και εμείς, να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε το έργο διεθνών καλλιτεχνών και να δίνουμε φωνή στην τέχνη, σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, κυριαρχούμενο από την οικονομική σκέψη. 
Matthias von Hartz 
Σύμβουλος Διεθνών Παραγωγών