ΕΛΙΖΑ ΣΟΡΟΓΚΑ : "ΘΑ ΕΠΙΘΥΜΟΥΣΑ ΠΟΛΥ ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΝΑ ΤΑΞΙΔΕΨΟΥΝ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΑ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΕΝΤΟΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ"

Photo Credit: Αίγλη Δράκου

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1988 και είναι απόφοιτος του μεταπτυχιακού προγράμματος «Πολιτισμικές Σπουδές» του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στα 24 της χρόνια έφυγε από την Ελλάδα για να συνεχίσει τις σπουδές της πάνω στην Performance Making στο Πανεπιστήμιο Goldsmiths του Λονδίνου. Ο λόγος για την Ελίζα Σόρογκα καλλιτεχνική διευθύντρια του Site Specific Art κινήματος Re-Inventing Public Spaces στο πλαίσιο του οποίου δημιούργησε τα έργα «Breakfast in London Bridge” και “Women in Agony” το οποίο κέρδισε το Μάρτιο του 2017 το πρώτο βραβείο σύγχρονης τέχνης στον 11^ο παγκόσμιο διαγωνισμό Arte Laguna Prize, στην κατηγορία Performance & Video Art στην Βενετία.

Από τις 7 έως τις 9 Ιουλίου, το κορίτσι που τα τελευταία έξι χρόνια ζει, όπως μας λέει στο Λονδίνο, διδάσκοντας Performing Arts στο Queensbridge Primary School, επιστρέφει στις ΡΙΖΕΣ-στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου-εστιάζοντας στον τόπο καταγωγής του παππού της, την Μουργκάνα Θεσπρωτίας και με όχημα το Ηπειρώτικο Πολυφωνικό Τραγούδι αλλά και την απλότητα και την ένταση του Ιαπωνικού χορού Butoh συνθέτει έναν μοναδικό κόσμο αφηγήσεων ως εκεί που η γυναικεία εσωτερική δύναμη σμίγει με την άγρια ομορφιά του ερημικού φυσικού τοπίου και αναδεικνύεται σε τελευταίο εν ζωή φορέα μνήμης των τόπων αυτών.

Η παράσταση σου μιλά για ΡΙΖΕΣ (Roots) – Οι δικές σου από που είναι;

Κατάγομαι από το χωριό Μηλέα –παλιά Κωστάνα- στη Μουργκάνα Θεσπρωτίας στην Περιφέρεια της Ηπείρου. Εξού και η στροφή στις ‘Ρίζες΄.

Τι σε παρακίνησε σε αυτό το ταξίδι στην παράδοση και στην μνήμη;

Μεγάλωσα ακούγοντας Ηπειρώτικα πολυφωνικά τραγούδια, από τις συλλογές του μπαμπά μου αρχικά σε κασέτες και μετά που τα μετέτρεψε σε CD για να μη χαθούν.

Ζώντας στο Λονδίνο τα τελευταία έξι χρόνια, ένιωσα την ανάγκη να διερευνήσω θεματικές που σχετίζονται με τις ρίζες μου, εστιάζοντας στον τόπο καταγωγής του παππού μου, τη Μουργκάνα Θεσπρωτίας και τις παραδόσεις του.

Το όλο εγχείρημα ξεκίνησε ως μια αποτύπωση της καθημερινής ζωής γυναικών που ζουν μόνες στα χωριά της Μουργκάνας. Με ενδιέφερε να δω πώς αντιμετωπίζουν τη μοναξιά και ποια είναι η σχέση τους με τον χρόνο, μέσα στην ερημιά του άγριου τοπίου. Ήθελα να δημιουργήσω ένα έργο που να υμνεί τη γυναικεία εσωτερική δύναμη, σε διάλογο με την παράδοση. Όταν ξεκινήσαμε την κινηματογράφηση, με την Αίγλη Δράκου που συν-σκηνοθετούμε το ντοκιμαντέρ, μπροστά μας ανοίχτηκε ένας μοναδικός κόσμος αφηγήσεων: οι γυναίκες αυτές έζησαν όλη τους τη ζωή εκεί και αποτελούν τους τελευταίους εν ζωή φορείς μνήμης των τόπων αυτών.

Η ιδέα ήταν, εξαρχής, το ντοκιμαντέρ να συνδυαστεί με ζωντανή δράση –περφόρμανς–, με βασικό συστατικό το Ηπειρώτικο Πολυφωνικό Τραγούδι, ως ιδιαίτερο στοιχείο ταυτότητας της περιοχής αλλά και ως τραγούδι που επιβίωσε βιωματικά, μέσα από τον καθημερινό βίο της ποιμενικής ζωής. Οπότε, έσπευσα στον «κυρατζή» του Πολυφωνικού Καραβανιού, Αλέξανδρο Λαμπρίδη, ο οποίος δέχτηκε να αναλάβει τη Μουσική Διεύθυνση και με έφερε σε επαφή με τρεις πολυφωνικούς ομίλους, τις «Κυράδες της Άνω Δερόπολης», κορυφαίο γυναικείο πολυφωνικό σύνολο της ύστατης γενιάς βιωματικών ερμηνευτριών, τη «Χαονία», μακροβιότερο και πολυβραβευμένο πολυφωνικό σχήμα της νεότερης γενιάς, και τις δύο «Ισοκράτισσες», δυναμικό νεανικό γυναικείο πολυφωνικό σχήμα, με κοινή καταγωγή από το Άνω Πωγώνι.

Οι τρεις γενεές γυναικών θα σμίξουν στη σκηνή για να ξετυλίξουν βιωματικές ιστορίες που σταδιακά θα μετουσιωθούν σε Πολυφωνικό Τραγούδι, με τρόπο που να φωτιστεί η κάθε προσωπικότητα, στη μοναδικότητά της, ενώ όλες μαζί θα συνθέσουν ένα ηχητικό ψηφιδωτό διαχρονικών μαρτυριών.

Γιατί επέλεξες ως τόπο καταγραφής τα χωριά της Ηπείρου;

Επειδή κατάγομαι από εκεί και ήθελα να γνωρίσω ιδιοσυγκρασίες γυναικών από αυτά τα μέρη για αυτοβιογραφικούς λόγους.

Πως επηρεάζει το Butoh την σκηνοθετική προσέγγιση και τους ρυθμούς του μοντάζ;

Ο χορός Butoh στηρίζει τις βάσεις του στο αρχέγονο Ιαπωνικό θέατρο Noh και στον παραδοσιακό χορό Kabuki. Συνεπώς μπορείς να δεις ξεκάθαρα τις παραδοσιακές φόρμες του σε αυτό το καθ’όλα σύγχρονο δημιούργημα.

Τα Πολυφωνικά Τραγούδια, όπως είπα και προηγουμένως, μου ήταν πολύ γνώριμα λόγω της καταγωγής μου. Μια μέρα, σε ένα εργαστήριο χορού Butoh είδα τρεις γυναίκες να χορεύουν στη σειρά και ήταν σαν να άκουσα πολυφωνικό τραγούδι χωρίς να ακούω. Το απέδιδε μόνο η κίνησή τους. Εντόπισα ένα διάλογο μεταξύ των φαινομενικα διαφορετικών ειδών που διαφέρουν αισθητά στη φόρμα και την καταγωγή τους.

Από τον χορό Butoh απορρέει μια φιλοσοφία απλότητας και έντασης ταυτόχρονα είτε αυτό είναι ‘στο σκοτάδι’ -μιας και ο χορός έχει χαρακτηριστεί και ως ‘χορός του σκοταδιού’- είτε αυτό είναι στο ‘καθαρό φως’. Έτσι ως φιλοσοφία και μόνο, όλη η παράσταση είναι επηρεαμένη από το Butoh. Πρακτικά, ως ρυθμός στο μοντάζ όπου αφήνονται μονοπλάνα διαρκείας που δένουν οργανικά με την επόμενη εικόνα αλλά και ως αισθητική ματιά συνολικά- στο ζωντανό μέρος της παράστασης. Για παράδειγμα, στη σκηνή που ακούγεται το Ηπειρώτικο Πολυφωνικό Τραγούδι ‘Του Μάη τα λουλούδια’ που αναφέρεται σε σεξουαλική κακοποίηση (Η κακοποίηση στο Δημοτικό Τραγούδι, έρευνα/επιμέλεια Αλέξανδρος Λαμπρίδης), είναι εμφανής η αισθητική προσέγγιση του χορού Butoh.

Photo Credit: Αίγλη Δράκου

Τί είναι αυτό που σε ενδιέφερε από την αρχή και θέλησες να ασχοληθείς με την performance art;

Μου πήρε πολύ καιρό να βρω το ‘μέσο’ έκφρασής μου και γυρνούσα γύρω του για χρόνια. Έκανα σωματικό θέατρο, σύγχρονο χορό, video art, butoh, yoga, διαλογισμό, φωτογραφία, συγγραφή άρθρων και αφηγημάτων, art management και ήθελα κάπως να τα συνδυάσω όλα.

Ο λόγος που στράφηκα στην περφόρμανς art είναι πως με ενδιέφερε πάντοτε η ζωντανή τέχνη λόγο της ενέργειας που δημιουργεί στον χώρο η ζωντανή ανθρώπινη παρουσία. Επίσης αγαπώ την παρατήρηση του ‘ακατέργαστου’ που προσφέρει απλόχερα η καθημερινή ζωή. Με ενδιαφέρει το πώς μπορεί να ταυτιστεί η παραστατική τέχνη με την καθημερινή ζωή και να απορροφηθεί το ένα μέσα στο άλλο. Επίσης ο παράγοντας ‘τυχαιότητα’ παίζει σημαντικό ρόλο στην περφόρμανς και γι’αυτό φλερτάρει με την καθημερινή ζωή. Η καθημερινή ζωή υπόκειται στην ‘τυχαιόητα’ και αυτό για μένα αποτελεί από μόνο του ‘τέχνη’.

Όπως ο ζωγράφος έχει τον λευκό καμβά και τα χρώματά του, έτσι και ο performance artist -στην προκειμένη περίπτωση- έχει τη σκηνή (χώρο), την παρουσία ανθρώπων ενδυματολογικά και στις διάφορες εκδοχές τους στον χώρο, τον φωτισμό, τον ήχο/τραγούδι και τον χρόνο.

Ποια εφόδια σου έδωσαν οι σπουδές σου πάνω στις παραστατικές τέχνες στο Λονδίνο και πόσο συνέβαλαν τόσο οι σπουδές όσο και η εκεί παρουσία σου στην μετέπειτα εξέλιξη σου και στην διάκριση που έλαβες τον Μάρτιο του 2017 για την περφόρμανς Women in Agony;

Στο Λονδίνο παρακολούθησα το μεταπτυχιακό πρόγραμμα MA in ‘Performance Making’ στο Goldsmiths στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Παρέμεινα στο Λονδίνο και μετά τη λήξη των σπουδών μου ώστε να γνωρίσω τον κόσμο της περφόρμανς όσο περισσότερο μπορούσα. Σταθμός υπήρξε για μένα η συνεργασία μου με την Geraldine Pilgrim, Site-Specific Performance Artist, με τις μεγάλες παραγωγές και τη δεμένη ομάδα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα όσα έμαθα από εκείνη, ταξιδεύει πολύ συχνά στις σκέψεις μου και μου δείχνει το δρόμο σε πρακτικές αποφάσεις που καλούμαι να πάρω.

Το μεταπτυχιακό, μου έδωσε μια ακαδημαική παιδεία αρχικά στον χώρο της περφόρμανς και απτά εργαλεία σύνθεσης. Κατά τη διάρκεια του έτους είχαμε πολλούς καθηγητές –καταξιωμένους καλλιτέχνες του χώρου- που έρχονταν και σε σεμιναριακή μορφή μας μάθαιναν την προσέγγισή τους. Εμείς καλούμασταν είτε μοναχικά, είτε σε συνεργασία με άλλους φοιτητές να δημιουεγήσουμε μικρές περφόρμανς υπο την καθοδήγηση καθηγητών που επιλέγαμε. Μαγεία.

Μετά το πέρας των σπουδών με ενδιέφερε να εξελίξω την τεχνική μου στον χορό Butoh και να ερευνήσω τoν δρόμο της Site-Specific Performance.

Ξεκίνησα ένα καλλιτεχνικό κίνημα που λέγεται ‘Re-Inventing Public Spaces’ με άξονα δρώμενα σε δημόσιους χώρους και τις αντιδράσεις των περαστικών, έχω γράψει και ένα μανιφέστο: https://re-inventing-public-spaces.tumblr.com/. Δημιούργησα στα πλαίσια αυτού το ‘Breakfast in London Bridge’ (εδώ μπορείτε να δείτε το βίντεο https://vimeo.com/100517323 ) και το ‘Women in Agony’ το οποίο βραβεύτηκε στη Βενετία με το πρώτο βραβείο σύγχρονης τέχνης στο ‘Arte Laguna Art Prize’ στην κατηγορία ‘Performance & Video Art’.

Στα πλαίσια αυτής της διαδρομής, έμαθα να δουλεύω σκληρά και αποτελεσματικά και να παίρνω γρήγορες αλλά σωστές αποφάσεις. Το Λονδίνο σου μαθαίνει να είσαι μαχητής, μοιάζει λίγο με τον στρατό θα μπορούσε να πει κανείς: είσαι μακριά από το οικείο σου περιβάλλον, καλείσαι να δουλέψεις σκληρά καθημερινά πολλές φορές σε ένα σχήμα ‘μεροδούλι-μεροφάι’ και είναι ‘no mercy’ όποιος δεν αντέχει, πίσω στη μανούλα του. Βεβαίως υπάρχουν και περιπτώσεις Ελλήνων με οικονομική άνεση που ζουν υπε-ρο-χα!

Θα ήταν εφικτά όλα αυτά αν είχες παραμείνει στην Ελλάδα;

Σίγουρα θα είχα βρει ‘τον δρόμο μου’ και στην Ελλάδα αλλά δεν θα είχα λάβει όλα αυτά τα ερεθίσματα που έλαβα στο Λονδίνο. Από τις σπουδές, μέχρι την εμπειρία συνεργασίας με διάφορους καλλιτέχνες που θαυμάζω, τον καθημερινό τρόπο ζωής που είναι τόσο διαφορετικός, το πολυ-πολιτισμικό στοιχείο και το αίσθημα αυτής της ελεγχόμενης μεν, ελευθερίας δε που σου προσφέρει!

Πως είναι η ζωή στο Λονδίνο και τι ερεθίσματα δίνει σε μια νέα καλλιτέχνη όπως εσύ;

Το Λονδίνο είναι μια δύσκολη πόλη. Ωστόσο με πείσμα και υπομονή σου δίνει τις κατάλληλες ευκαιρίες να αναδειχθείς και να παράξεις έργο. Όμως σε αυτό το ανταγωνιστικό σχήμα βρίσκονται πάρα πολλοί οπότε το παιχνίδι παίζεται στο ποιος θα επιμείνει αρκετά. Όπως και σε όλα τα επαγγέλματα εξάλλου απλά στον χώρο της τέχνης -επειδή δεν είναι ακριβώς βιοποριστικό- αυτό κάνει τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα. Το κράτος (Arts Council England) χρηματοδοτεί νέες ιδέες και υπάρχουν πολλά φεστιβάλ και καλλιτεχνικές πλατφόρμες που υποστηρίζουν καλλιτεχνικές δράσεις ετησίως οπότε μπορεί κάποιος να δουλεύει full time μόνο κάνοντας αιτήσεις.

Βασικό στοιχείο για τα ερεθίσματα που λέτε, είναι πως αποτελεί ένα από τα κέντρα των καινούργιων ρευμάτων στις τέχνες και έχει νόημα να τα παρακολουθείς από κοντά και να χτίζεις δίκτυα. Μόνο έτσι πιστεύω πως εξελίσσεσαι καλλιτεχνικά. Το δυνατό του σημείο είναι οτι αποτελεί πολυ-πολιτισμικό κέντρο και θα γνωρίσεις ανθρώπους που εστιάζουν σε παρεμφερείς θεματικούς άξονες μαζί σου αλλά έχουν διαφορετική πολιτισμική κληρονομιά. Έτσι χτίζεις συνεργασίες, ανοίγεις δια-πολιτισμικούς διαλόγους και διαμορφώνεις σχέσεις ζωής.

Photo Credit: Αίγλη Δράκου

Περιέγραψε μας μια τυπική μέρα σου εκεί;

Πρωινό ξύπνημα και πρωινό στο μικρό σαλονάκι μας. Ελάχιστη συζήτηση με τις συγκατοίκους μου πριν πάμε στη δουλειά. Scroll στις ειδήσεις και στα social media. Παίρνω το πατίνι(!) μου αφού βάλω τέσσερις στρώσεις ρούχων, κασκόλ, σκουφί και γάντια πάω στο Queensbridge Primary School όπου διδάσκω ‘Performing Arts’. Τους κάνω και εικαστικά και θέατρο, τραγούδι και κίνηση/χορό. Κάθε φορά σχεδιάζω το μάθημα ώστε να είναι η εξέλιξη του προηγούμενου αναλόγως με τις ηλικίες και τη διάθεση. Στο δημοτικό ήταν 6 με 12 χρονών. Ευτυχώς στην τάξη είναι και η δασκάλα και η βοηθός της γιατί με 30 παιδιά που φωνάζουν δύσκολα τα βγάζεις πέρα. Βλέπουν το μάθημά μας -εφόσον είναι καλλιτεχνικά- ώς την κατάλληλη ευκαιρία για πάρτυ όπως ακριβώς βέβαια κάναμε κι εμείς καλή ώρα. Γυρίζω ζαλισμένη αφού περάσω από τα TESCO να πάρω κάτι να μαγειρέψω. Μαγειρεύω και τρώω καθώς κοιτάω τη λίστα με τις υποχρεώσεις και τα project που πρέπει να στείλω σε διάφορα φεστιβάλ που το deadline τους είναι σύντομα. ‘Εχει ήδη νυχτώσει. Ό,τι προλάβω. Μετά πάλι στο πατίνι και γυμναστήριο, ευτυχώς έχω χτίσει τη ζωή μου ώστε όλα να είναι κοντά. Παρακολουθώ ό,τι μάθημα έχει εκτός από Box. Μετά ή θα πάω για πρόβα σε κάποιον χώρο μακριά και θα μπω στο μετρό, είτε θα γυρίσω σπίτι να συνεχίσω τις ‘λίστες’. Στην καλύτερη περίπτωση θα πάω για pizza με κάποιο φίλο που τυχαίνει να βρίσκεται κοντά ή θα πάω να δω μια παράσταση και μετά για μπύρα.

Η ενασχόληση σου με την τέχνη λειτουργεί και βιοποριστικά μέχρι στιγμής;

Και ναι και όχι, ο βιοπορισμός που προέρχεται αμιγώς από την τέχνη, είναι ένα πολύ σπάνιο επίτευγμα νομίζω σε κάθε χώρα αλλά όχι και αδύνατο, προϋποθέτει πολύ γερούς κύκλους, συχνή παρουσία στα κατάλληλα μέρη, έξυπνες κινήσεις, σκληρή δουλειά και έναν ιδιαίτερο ελιγμό ανάμεσα στις περιστάσεις. Το σημαντικότερο όλων είναι να προκαλείς συνεχώς την τύχη σου!

Ποια είναι τα όνειρα σου για το μέλλον;

Όνειρό μου είναι να ταξιδέψω στην Ιαπωνία για ένα διάστημα 6 μηνών και να μαθητεύσω στη σκηνοθεσία θεάτρου Νο και στο χορό Butoh παρακολουθώντας παράλληλα κάποιο ‘Artist Residency’ πρόγραμμα σε μια μεγάλη πόλη.

Θα επιθυμούσα πολύ οι ‘Ριζες΄ να ταξιδέψουν σε διάφορα φεστιβάλ εντός Ελλάδος και ανά τον κόσμο.

Μετά προφανώς θα συνεχίσω να υλοποιώ ιδέες που έχω ήδη στο μυαλό μου και να εξελίσσω παλαιότερες με σκοπό να αγκαλιαστούν από κάποιον Οργανισμό, Ινστιτούτο ή Πολιτιστικό φορέα που θα μου επιτρέψει να μην αναγκάζομαι να δουλεύω σε άλλους τομείς εργασίας για βιοπορισμό. Βρίσκομαι επίσης σε διάφορ πρότζεκτ ως καλλιτεχνικός συνεργάτης και εύχομαι και αυτά να ευδοκοκιμήσουν.

Κάτι που θα ήθελα κάποια στιγμή να κάνω σίγουρα είναι να διδάσκω περφόρμανς σε Πανεπιστήμιο και να παρακολουθώ από κοντά την εξέλιξη νέων καλλιτεχνών μέσα στο βάθος του προγράμματος σπουδών τους.

Εμείς κάνουμε πλάνα και ο Θεός γελάει. Οφείλουμε να τα κάνουμε έτσι κι αλλιώς.

Συνέντευξη

στην Δέσποινα Ραμαντάνη

Περφόρμανς
Σύλληψη – Σκηνοθεσία - Παραγωγή: Ελίζα Σόρογκα
Μουσική διεύθυνση: Αλέξανδρος Λαμπρίδης
Σχεδιασμός φωτισμού: Ελευθερία Ντεκώ
Σκηνογραφία - Ενδυματολογική επιμέλεια: Εύα Γουλάκου
Casting: Αλέξανδρος Λαμπρίδης
Σχεδιασμός ήχου - Σύνθεση: Δημήτρης Μυγιάκης
Επιμέλεια ήχου: Γιώργος Κατσιάνος
Βοηθός σκηνογράφου: Ιωάννα Παπαδογιάννη
Κατασκευή σκηνικού: Δημήτρης Λαζούλος
Συντονισμός παραγωγής: Ειρηάννα Δραγώνα
Αφήγηση - Μουσική ερμηνεία: Οι «Κυράδες της Άνω Δερόπολης» (Κατίνα Ρούτζιου, Αναστασία Κάλη, Βασιλική Ζώκου, Βασιλική Μπιτσιούνη, Ευτυχία Λιάζου, Σοφία Ζάχου, Σταυρούλα Κιτσάκη, Χριστίνα Ντρίγιου) - Το πολυφωνικό σύνολο «Χαονία» με δύο «Ισοκράτισσες» (Αλίκη Γκανά, Άρτεμις Ίσου, Δάφνη Τσιάβου, Κατερίνα Ευθυμίου, Ουρανία Μπατσινίλα, Πένυ Σπυροπούλου, Σοφία Ίσου)

Ντοκιμαντέρ
Σύλληψη - Σκηνοθεσία: Ελίζα Σόρογκα
Συν-σκηνοθεσία - Διεύθυνση φωτογραφίας: Αίγλη Δράκου
Μοντάζ: Σμαρώ Παπαευαγγέλου
Σχεδιασμός ήχου / μιξάζ: Δημήτρης Μυγιάκης
Color Correction: 'Αγγελος Μάντζιος
Γραφιστική υποστήριξη: Αργύρης Αγγελή

Διάρκεια 80' (30' το πρώτο μέρος και 50' το δεύτερο μέρος)

Πειραιώς 260 (Β)