Με κεντρικό άξονα της παράστασης την μνήμη , η ομάδα The Helter Skelter Company, που πέρσι άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις με τον Άμλετ της, επιστρέφει στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, διερευνώντας την έννοια της τιμωρίας μέσα από την νέα της παράσταση "Venison", όπου venor σημαίνει κυνηγώ. Σαν μια συνέχεια του Ρασκόλινωφ και του Ορέστη, "Ο ήρωας της παράστασης, περνά απ’το καθαρτήριο του βασανιστικού αυτού διλήμματος και επιλέγει τελικά την τιμωρία..." μας λέει ο Θάνος Παπακωνσταντίνου, που υπογράφει την σύλληψη, την συγγραφή και την σκηνοθεσία του έργου, αρθρώνοντας έναν λόγο εμπνευσμένο από την διαλεκτική του διαβόλου του Ντοστογιέφσκι και τα δομικά στοιχεία της τραγωδίας του Αισχύλου.
Venison – Γιατί;
Venison σημαίνει κρέας από κυνήγι. Η ίδια ρίζα της λέξης (το
λατινικό venor που σημαίνει κυνηγώ) είναι το έθiμο των venatio των Ρωμαίων που
ήταν μεγάλα θεάματα στα οποία ζώα κατασπάραζαν άλλα ζώα. Τόσο ο ίδιος ο πυρήνας
της παράστασης, άλλα και τα δομικά της στοιχεία έχουν μια σαφή αναφορά σ’αυτά
τα θεάματα. Θεάματα άγρια και καθηλωτικά, όπου η ένθεη κάθαρση των αρχαίων
τραγωδιών αντικαθίσταται από τη ζωώδη δίψα για αίμα και καταστροφή.
Η ίδια η λέξη έχει, για μένα, κάτι το μνημειακό που πιστεύω
ταιριάζει στο όλο πνέυμα της παράστασης που είναι μια ρομαντική ανάγνωση ενός
αρχαίου τραγικού μύθου - μια ανάγνωση δηλαδή πιο σκοτεινή, αποσπασματική και
απέλπιδη.
Μνήμη- (βασικός άξονας
της παράστασης) : Λειτουργεί ως Ενοχή (Ευμενίδα) ή Λύτρωση ;
Καταρχήν να πώ ότι ναι μεν ο Αισχύλος δε γνώριζε το Φρόιντ, αλλά
εμείς σήμερα πια τους γνωρίζουμε και τους δύο. Μ’αυτό θέλω να πω ότι μοιραία,
με την καταλυτική επίδραση που είχε πάνω στη σκέψη και στον πολιτισμό μας και ο
χριστιανισμός και οι ψυχαναλυτικές θεωρίες, βλέπουμε διαρκώς τα πράγματα και
τον κόσμο γύρω μας υπό αυτά τα βασικά πρίσματα. Η μνήμη ,οπότε, πάντα
λειτουργεί σαν ενοχή. Θυμάμαι άρα υποφέρω. Είμαστε καταδικασμένοι να γνωρίζουμε
και να υποφέρουμε. Η βασική κίνηση της παράστασης είναι ο αγώνας ενός προσώπου
να απαλαγεί από το δίπολο αυτό (γνώση και μνήμη) και να μεταβεί σ’έναν ού-τόπο
όπου τίποτα δεν υπάρχει και όλα πρέπει να ορισθούν απ’την αρχή. Η ενοχή είναι
σύμφυτη με τον άνθρωπο - είμαστε εκ γεννετής φορείς του προπατορικού
αμαρτήματος. Μόνο αν σβήσεις τη μνήμη παύει και η ενοχή.
Τιμωρία- Ποια η έννοια
που έχει στο έργο; Αντιμετωπίζεται ως μοιραία συνέπεια ή συνειδητή επιλογή;
Η βασική σύγκρουση που τίθεται στην παράσταση είναι η εξής: υπάρχει
τιμωρία ή όλα επιτρέπονται; Στην ουσία διερευνάται η έννοια της τιμωρίας.
Βρισκόμαστε στο μετά. Μετά την πράξη. Γνωρίζουμε τις συνέπειες των πράξεων.
Υπάρχει ο ποινικός κώδικας, το δικαστικό σύστημα, τα εξομολογητήρια. Παρ’όλα
αυτά το ερώτημα παραμένει: πρέπει να τιμωρηθώ για μια πράξη μου, όσο σκληρή και
να είναι, ή μήπως έχω το δικαίωμα συνειδητά να βλάπτω, αφού ο κόσμος μέσα στον
οποίο ζω είναι άδικος; Απάντηση δε μπορούμε να δώσουμε, η περιπτωσιολογία μας
ξεπερνά. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μόνο παραδείγματα - παραβολές. Ο ήρωας
της παράστασης, περνά απ’το καθαρτήριο του βασανιστικόυ αυτού διλήμματος και
επιλέγει τελικά την τιμωρία. Δεν είναι μια λύση - είναι απλά μια επιλογή.
Ήρωας – Ένας σύγχρονος
Ρασκόλνικωφ ή Ορέστης ;
Όσο διαφορετικά κι αν φαίνονται τα δύο πρόσωπα αυτά, στην ουσία τους
έχουν πολλές ομοιότητες. Ο Ορέστης, από τον αρχαίο κόσμο, αναλαμβάνει με εντολή
θεού να σκοτώσει τη μητέρα του για να αποκατασταθεί ξανά η τάξη στον οίκο των
Ατρειδών, το κάνει και τιμωρείται γι’αυτό. Ο Ρασκόλνικωφ, από τον χριστιανικό
κόσμο, πιστεύει πως ο ίδιος είναι θεός, άρα και έχει δικαίωμα ζωής και θανάτου
απένατι στους άλλους. Γι’αυτό και σκοτώνει και μετά τιμωρείται για την πράξη
του. Ο Ορέστης τιμωρείται από τις Ερινύες, τις σκοτεινές χθόνιες θεότητες. Ο
Ρασκόλνικωφ τιμωρείται από τον ίδιο του τον εαυτό, από τις ενοχές του. Έχουμε
να κάνουμε με δύο παραδείγματα-παραβολές από δύο εντελώς διαφορετικούς κόσμους
πάνω στο ίδιο θέμα. Και τα δύο πρόσωπα αυτά εκφράζουν το όριο των πολιτισμών
τους. Στην Ορέστεια ο άνθρωπος περνά απ’το ματωμένο κύκλο της αυτοδικίας στην
πολιτειακή οργάνωση και στην ελευθερία βούλησης. Στον χριστιανικό κόσμο, κατά
συνέπεια και στον Ντοστογιέφσκι, ο άνθρωπος βρίσκεται αντιμέτωπος με τον ίδιο
του τον εαυτό - τις ενοχές και τις τύψεις του. Γίνεται μια μεγάλη στροφή προς
τα μέσα. Ο Ρασκόλνικωφ μ’αυτήν την έννοια είναι η συνέχεια του Ορέστη στον
χριστιανικό κόσμο, είναι ο Ορέστης μετά την αθώωσή του στον Άρειο Πάγο, κλεισμένος
μέσα στη σοφίτα του, αιώνια καταδικασμένος στο προσωπικό του κολαστήριο των
ενοχών.
Ελευθερία- Τι είναι για
σένα;
Το σπάσιμο της αλυσίδας. Κρίκο κρίκο.
"Η τιμωρία είναι συνήθως πιο σκληρή απ’τη μετάνοια... "
Έγκλημα- Ποιον δρόμο θα
διάλεγες τόσο ως άνθρωπος όσο και ως σκηνοθέτης στην συγκεκριμένη παράσταση ; Τιμωρία ή Μετάνοια;
Κανένας από τους δύο δρόμους δεν είναι εύκολος. Έχοντας όμως τη
φυσική δειλία που έχει κάθε άνθρωπος, νομίζω ότι θα διάλεγα τη μετάνοια. Η
τιμωρία είναι συνήθως πιο σκληρή απ’τη μετάνοια. Ο ήρωας της παράστασης
διαλέγει την τιμωρία τη στιγμή που αντιλαμβάνεται ότι η μετάνοια είναι, όχι πιο
εύκολη, αλλά όχι οριστική. Η τιμωρία έχει κάτι το τελεσίδικο, είναι το σημείο
μηδέν, μετά από αυτό τίποτα δε μπορεί να είναι όπως πριν. Η μετάνοια έχει κάτι
το αντιστρεπτό, μπορεί να γίνει ξανά και ξανά. Σε κάθε περίπτωση όμως, αυτό που
ενδιαφέρει είναι από τί πράγμα θες να ξεφύγεις. Υπάρχουν πράξεις από τις οποίες
ξεφεύγεις μόνο αν χυθεί αίμα, μόνο αν επέλθει δηλαδή η τιμωρία. Η μετάνοια,
εμβληματικό προιόν του χριστιανικού κόσμου, είναι κατεξοχήν αναίμακτη.
Χώρος- Χρόνος – Πως
αντιμετωπίζονται σκηνοθετικά;
Η παράσταση είναι ένα limbo, μια παράλληλη πραγματικότητα μέσα στην
οποία χάνεται κι εγκλωβίζεται ένας άνθρωπος. Ούτε ο χρόνος, ούτε και ο χώρος
έχουν γραμμική λειτουργία. Όσον αφορά στο χρόνο, σίγουρα βρισκόμαστε μετά την
τέλεση της πράξης (του εγκλήματος). Όμως μέσα στο μυαλό του ήρωα όλοι οι χρόνοι
- το πριν, το παρόν και το μετά - μπλέκονται και τον ρίχνουν μέσα σε αέναους
κύκλους από τους οποίους δεν ξεφεύγει ούτε καν στο τέλος, όπου αν και
περιγράφεται μια έξοδος-μια φυγή, στην ουσία μπορεί να είναι ακόμα ένας κύκλος
πιο βαθιά μέσα στον εφιάλτη του. Αντίστοιχα, ο χώρος έχει κι αυτός κάτι το
απειλητικό, αλλάζει, μετακινείται. Ο ήρωας δεν ορίζει ούτε το χρόνο, ούτε τον
τόπο. Ορίζεται από αυτά τα στοιχεία και ο ίδιος πέφτει, σα να περνάει μέσα από
καθρέφτες, από τη μία παγίδα στην άλλη.
Κείμενο- Ποια θέση έχει
ο λόγος στην παράσταση;
Δε θα χαρακτήριζα την παράσταση ως θέατρο του λόγου. Παρόλα αυτά, ο
λόγος έχει σημαντική θέση στην εξέλιξη της δράσης. Οι δύο βασικές δυνάμεις που
επιδρούν πάνω στον ήρωα είναι οι 3 Νοσοκόμες (Οι Ερινύες) και ο Διάβολος. Η σύγκρουσή τους, που είναι
στην ουσία μια εσωτερική σύγκρουση του ήρωα, κινεί το μηχανισμό του έργου. Κάθε
δύναμη και το όπλο της. Ο Διάβολος έχει σαν όπλο - σα μέσο το λόγο. Είναι αυτός
που με λογικά επιχειρήματα πείθει, αυτός που πρεσβεύει το “όλα επιτρέπονται”.
Είναι ένα έλλογο όν. Οι 3 Νοσοκόμες είναι, αντίθετα, πλάσματα που κινούνται
κυρίως με άξονα την ενστικτώδη δίψα τους για αίμα που έχει σαν αφετηρία το
credo τους “υπάρχουν όρια”. Δεν είναι όμως ο λόγος που τις κινεί. Οι λέξεις και
οι φράσεις που χρησιμοποιούν είναι περιορισμένες και εντελώς συγκεκριμένες -
χρησιμοποιούν τις ίδιες ακριβώς κάθε φορά που επεμβαίνουν. Είναι με κάποιο
τρόπο φονταμενταλίστριες του ενστίκτου. Είναι προγραμματισμένες για ένα
συγεκριμένο σκοπό που πρέπει πάση θυσία να εκετελέσουν, αλλιώς δεν έχουν λογο
ύπαρξης.
Λόγος- ποια στοιχεία αντλεί από
τον Ντοστογιέφσκι και τον Αισχύλο;
Ο λόγος, τέλος, του ήρωα είναι η συνισταμένη των δύο δυνάμεων αυτών
- ένας λόγος προσωπικός που, εξαρτώμενος με το ποιά δύναμη κερδίζει έδαφος,
μεταβάλλεται αναλόγως.
Δάνειο από τον Ντοστογέφσκι είναι όλη η διαλεκτική του Διαβόλου.
Δάνειο από τον Αισχύλο καταρχήν είναι ο μύθος του Ορέστη, όπως εξελίσσεται στις
Ευμενίδες του, αλλά κυρίως ο μηχανισμός της τραγωδίας. Ενώ δε χρησιμοποιείται
καθόλου κείμενο του Αισχύλου, έχει χρησιμοποιηθεί η φόρμα - τα δομικά στοιχεία
της τραγωδίας (Πρόλογος, Πάροδος, κτλ) όχι απλά σα στυλ - σαν τίτλοι, αλλά με
το σκεπτικό ότι η τραγωδία είναι ένας μηχανισμός που προυπάρχει. Μια μηχανή που
έλκει στο σύστημά της ένα πρόσωπο, το χρησιμοποιεί και το προορίζει για την
πράξη που την ωφελεί και την εκπληρώνει.
Τόσο οι αρχαίες τραγωδίες, όπως και ο Ντοστογιέφσκι είναι κείμενα
θεολογικά. Στην παράσταση γίνεται λοιπόν το εξής: στο μηχανισμό του πρώτου
αντικαθίσταται η “λέξις” με το λόγο του δεύτερου. Με τον τρόπο αυτό χωρίς να
παραμερίζεται ο θεολογικός παρονομαστής, τοποθετείται η δράση κάτω από το σωστό
πρίσμα για να συνδεθούμε μαζί της. Ο χριστιανισμός έχει υπάρξει. Όσο και να
γνωρίζουμε τον Απόλλωνα και τις Ερινύες, αλλιώς συνδεόμαστε όταν ακούμε Θεός
και Διάβολος, δε σβήνονται τόσο εύκολα δύο χιλιάδες χρόνια. Όσο κι αν αρχαίος
και χριστιανικός κόσμος είναι τελείως διαφορετικοί στη φύση και τη λειτουργία
τους, η θέση του ανθρώπου μέσα σ’ένα σύστημα πάντα είναι η ίδια: εγκλωβισμένος
στη σφαίρα της γης να μετεωρίζεται μεταξύ αντίρροπων δυνάμεων.
Info
Σύλληψη - Κείμενο - Σκηνοθεσία: Θάνος Παπακωνσταντίνου
Συνεργασία στη Δραματουργία: Τζωρτζίνα Κακουδάκη
Σκηνικά - Κοστούμια: Δήμητρα Λιάκουρα
Κίνηση: Χαρά Κότσαλη
Σχεδιασμός - Σύνθεση Ήχων: Αντώνης Μόρας
Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα
Βίντεο, Σχεδιασμός Έντυπου Υλικού
& Γραφιστικών Εφαρμογών: Κωνσταντίνος Χαïδαλής (brittle.gr)
Γλυπτά ζώων: Περικλής Πραβήτας
Παίζουν:
Λένα Δροσάκη
Ιωάννα Μιχαλά
Ελένη Μολέσκη
Μάριος Παναγιώτου
Θάνος Παπακωνσταντίνου
Φωτογραφίες: Βάλια Πιλάφα
Κατασκευή Σκηνικού: Βασίλης Γεροδήμος
Βοηθός Σκηνοθέτη: Ελεάνα Γεωργιάδου
Βοηθός Σκηνογράφου: Νίκη Ψυχογιού
Οργάνωση Παραγωγής: Τέτα Αποστολάκη
Παραστάσεις: Παρασκευή, Σάββατο & Κυριακή στις 21.30
Διάρκεια: 90΄
Τιμές Εισιτηρίων: 15 € & 10 €
Παραγωγή: The Helter Skelter Company
Χορηγός Επικοινωνίας: Theaterview
