Pages

Γυάλινος Κόσμος: Ένα παράθυρο στα όνειρα μας στο Θέατρο Δημήτρης Χόρν


Ένας κόσμος αχνός, όπως κάθε ανάμνηση, ξεπροβάλει από την Παρασκευή 11 Νοεμβρίου στη σκηνή του Θεάτρου Δημήτρης Χόρν. Το πιο προσωπικό από τα έργα του Τενεσσή Ουίλλιαμς, που είδε για πρώτη φορά το φως της σκηνής το 1944 στο Σικάγο και τον καθιέρωσε ως έναν από τους κορυφαίους θεατρικούς συγγραφείς του εικοστού αιώνα, έρχεται να αποκαλύψει όνειρα, προσδοκίες και αναμνήσεις πιασμένες στην παγίδα του χρόνου, μέσα από την λιτή, αφαιρετική αισθητική και σκηνοθετική γραμμή, την μετάφραση και την δραματουργική επεξεργασία της Κατερίνας Ευαγγελάτου , με την Ναταλία Τσαλίκη στον πρωταγωνιστικό ρόλο της Αμάντα. 

Εμπλουτισμένο με μικρά αποσπάσματα από παλαιότερα σχεδιάσματα του συγγραφέα για το έργο, όπως και από το  διήγημα "Πορτρέτο Κοριτσιού σε γυαλί", γραμμένο (ως προσχέδιο) από τον συγγραφέα το  1943 καθώς επίσης και με θραύσματα της πρώτης acting version μετά το ανέβασμα του έργου στο Σικάγο, το πρωτότυπο κείμενο του "Γυάλινου Κόσμου" παρουσιάζεται βασισμένο στην αρχική πρωτοποριακή για την εποχή του απαίτηση του συγγραφέα να χρησιμοποιηθούν προβολές που θα συμπλήρωναν την σκηνική δράση , αλλά σε μια εκσυγχρονισμένη μορφή απόλυτα ταιριαστή με την αναμνησιακή διάσταση του έργου και ταυτόχρονα απαλλαγμένη από στοιχεία που θα την έκαναν να μοιάζει με αμερικανική ηθογραφία.
Μιλώντας για τις ιδιαιτερότητας της συγκεκριμένης σκηνικής μεταφοράς του κλασικού έργου του Ουίλλιαμς η Κατερίνα Ευαγγελάτου αναφέρθηκε στην συνθήκη των προβολών και τον τρόπο με τον οποίο αυτή εναρμονίζεται με την υπόλοιπη παράσταση: 
"Έχουμε επέμβει στο κείμενο απαλείφοντας τοπικές και χρονικές λεπτομέρειες, όπως είναι οι αναφορές στο Saint Louis και στην Αμερική της δεκαετίας του 30, έτσι ώστε να παραδώσουμε ένα έργο δραματουργικά πιο κοντά σε εμάς. Ο Ουίλλιαμς ήταν λάτρης του σινεμά, γιαυτό βάζει και τον Τομ (Αντίνοος Αλμπάνης) να πηγαίνει συνέχεια στον κινηματογράφο για να παρακολουθήσει ταινίες. Αυτός είναι και ο λόγος που εισάγει τις προβολές και στις σκηνικές οδηγίες του έργου (κάτι που δεν χρησιμοποιήθηκε στο πρώτο ανέβασμα στο Σικάγο και ως εκ τούτου αφαιρέθηκε από τις σκηνικές οδηγίες της πρώτης έκδοσης του έργου). Εκείνη την εποχή οι προβολές περιελάμβαναν λεζάντες που θύμιζαν βουβό κινηματογράφο ή ακίνητες εικόνες , σε στιλ σλάιτς. Στην παράσταση η φόρμα αυτή έχει εκσυγχρονιστεί έτσι ώστε να συμβαδίζει με την σκηνοθετική γραμμή και ταυτόχρονα υπηρετεί και την μοναδική αυτή λειτουργία της μνήμης, που είναι η επιλεκτικότητα προσδίνοντας στις προβολές μια υπερρεαλιστική, ονειρική διάσταση και διάθεση. Οι προβολές βρίσκονται διαρκώς σε αλληλεπίδραση τόσο με το ηχητικό σύμπαν του Σταύρου Γασπαράτου όσο και με την υποκριτική των ηθοποιών κάτι που απαιτεί τεράστια ακρίβεια και υπομονή από τους ηθοποιούς
Όσο για την επικαιρότητα του έργου μέσα στην δύσκολη εποχή που διανύουμε :" Δεν πιστεύω ότι αν έξω γίνεται πόλεμος , πρέπει να δείχνεις και στην σκηνή πόλεμο. Στο θέατρο ¨" δεν πρέπει να δείχνουμε την ζωή , όπως είναι ή όπως θα έπρεπε να είναι αλλά όπως την βλέπουμε στα όνειρα μας". Στο ίδιο θέμα η Ναταλία Τσαλίκη που ενσαρκώνει την κεντρική ηρωίδα του έργου, την δεσποτική μητέρα του σπιτιού που ακούει στο όνομα Αμάντα, προσέθεσε :" Το έργο πρωτοανέβηκε το 1946 εν μέσω εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα. Και τότε ο Κουν δεν επέλεξε να ανεβάσει ένα ελαφρύ έργο αλλά τον Γυάλινο Κόσμο του Ουίλλιαμς. Όπως και όταν ο Χατζιδάκης έγραφε το Χάρτινο το Φεγγαράκι, άλλοι επέλεγαν να ακούσουν το "Να το πάρεις το κορίτσι". Ο δημιουργός θα πρέπει να πάντα να εξερευνά και να είναι αληθινός και έντιμος με αυτό που παράγει. Αν έχει κάποια αποστολή η τέχνη αυτή είναι να κλείνει απέξω όλη αυτή την φασαρία που συμβαίνει γύρω μας και να ανοίγει ένα παράθυρο στον εσωτερικό μας κόσμο". 
Συνδυάζοντας την δική της εμπειρία με την φρέσκια σκηνοθετική ματιά της Κατερίνας Ευαγγελάτου η Ναταλία Τσαλίκη μιλά για τους λόγους που θέλησε να κάνει αυτή την παράσταση, συμπαραγωγή δική της και του Γιάννη Μπέζου με την ΕΛΘΕΑ, τονίζοντας ότι πάνω από όλα την ενδιέφερε να κάνει μια φρέσκια δουλειά. Σε σχέση με τον ρόλο της Αμάντα ή ίδια συμπληρώνει " Παλιότερα, όντας ακόμα νέα ηθοποιός ένιωθα την ανάγκη να βιαστώ να κουκουλωθώ κάτω από ένα ρόλο και να πω ότι το έχω. Με την πάροδο του χρόνου πιστεύω ότι ο καλλιτέχνης νιώθει μεγαλύτερη άνεση να αφήσει χρόνο στα πράγματα. Και εδώ υπάρχει μια πολύ ωραία επισήμανση του Τενεσσή Ουίλλιαμς που λέει ότι ο ρόλος της Αμάντας πρέπει να φτιαχτεί με πολύ μεγάλη προσοχή χωρίς βιασύνη και χωρίς πρότυπα. Προχωρώντας λοιπόν τα χρόνια θεωρώ ότι είναι πάρα πολύ σοφό αυτό που είχε πει ο Πίτερ Μπρούκ  , ότι δηλαδή ο ηθοποιός πριν φτιάξει ένα ρόλο πρέπει να αφήνει έναν άδειο χώρο, χωρίς να βιάζεται να τον καλύψει. Να μην βιάζεται δηλαδή να βγάλει συμπεράσματα για ρόλο, κάτι που μπορεί να αποβεί πολύ επικίνδυνο. Κατά την διάρκεια των προβών και λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία για το ρόλο, το συγγραφέα , την εποχή και τις καταστάσεις εκείνες άρχισα χωρίς να το καταλαβαίνω να γεμίζω αυτόν το άδειο χώρο. Γιατί το κύριο όπλο ενός ηθοποιού είναι οι εμπειρίες του, οι ρωγμές του, οι ρυτίδες του, οι πληγές του. Καλούμαστε να πούμε τα λόγια ενός ρόλου φιλτράροντας τα μέσα από τον ίδιο μας τον εαυτό. Γι αυτό πρέπει να είμαστε ανοιχτοί , εκτεθειμένοι και σε μόνιμη εγρήγορση , ώστε το κοινό να μπορέσει να ανοιχτεί σε αυτό που κάνουμε και να μην είναι καχύποπτο απέναντί μας."
Ευχαριστώντας την Κατερίνα Ευαγγελάτου για την καλλιτεχνική ευκαιρία και εμπειρία αλλά και την πολύτιμη βοήθεια ως σκηνοθέτη και δασκάλας αλλά και την Ναταλία Τσαλίκη για την πολύτιμη εμπειρία της, ο Αντίνοος Αλμπάνης, ο γιος της ιστορίας που πασχίζει να συμπαρασταθεί στην οικογένεια του κυνηγώντας παράλληλα ένα όνειρο όλο και πιο μακρινό, είπε χαρακτηριστικά: "Έχοντας όλες αυτές τις ανησυχίες του ρόλου αντιμετώπισα αρκετά μεγάλη δυσκολία στο να μην βιαστώ να μπω σε αυτόν. Παρόλα αυτά θεωρώ τον εαυτό μου πολύ τυχερό που είχα δίπλα μου την Κατερίνα, ως σκηνοθέτη και δασκάλα γιατί είμαι από τους ηθοποιούς, που δεν έχω μάθει να αυτό-σκηνοθετούμαι ή να φτιάχνω ένα σχήμα που να μπορεί να είναι συνεπές απέναντι στο ίδιο το έργο, οπότε το γεγονός ότι η ίδια υπήρξε τόσο πολύ μελετημένη και συγκεκριμένη με βοήθησε να καταλάβω ότι οι ρόλοι μας δεν είναι ούτε άσπρο , ούτε μαύρο, αλλά έχουν άπειρες αποχρώσεις που οφείλουμε να τις αναδείξουμε και σίγουρα ούτε δική μου ζωή είναι τόσο γεμάτη, όσο εκείνη του ήρωα , οπότε θα μου ήταν εξαιρετικά δύσκολο να ανατρέξω σε προσωπικά βιώματα. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω πολύ την Ναταλία Τσαλίκη, γιατί με την ηρεμία στο βλέμμα της, μας έκανε όλους να αισθανόμαστε ασφαλείς και να μπορούμε να εξελιχθούμε."