Πάσπαργος - ένας βράχος στην μέση του Αιγαίου που χωρίζει την ανατολή από την δύση αλλά και ένα καθημερινό σύνορο ελπίδας και πίστης σε ένα καλύτερο μέλλον για όσους αντικρίζουν για πρώτη φορά, έστω και για λίγο την βραχονησίδα αυτή ανάμεσα στην Χίο και στα Τουρκικά παράλια. Μετά το πρώτο του έργο "Οι κάτω απ΄ τα αστέρια" - την όμορφη όσο και τραγική ιστορία αγάπης της Μενίτας και του Νικολή με τις εξαιρετικές ερμηνείες του Κωνσταντίνου Μπίμπη και της Λίλας Μπεκλέση, που ισορροπεί με χιούμορ αλλά και συγκίνηση λόγια και συναισθήματα που ίσως ειπώθηκαν κάποτε ή δεν ειπώθηκαν ποτέ, πάντα εκεί "κάτω απ' τα αστέρια", ο ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης και διαχειριστής του Θεάτρου Act, στην Πάτρα, Τηλέμαχος Τσαρδάκας επιστρέφει με το νέο του έργο που κάνει πρεμιέρα στις 13 Νοεμβρίου στο Θέατρο Άλφα, βασισμένο σε πραγματικές ιστορίες ανθρώπων, που προέκυψαν τόσο από συνεντεύξεις όσο και από επισκέψεις στον καταυλισμό της Σούδας στην Χίο και στην ΒΙΑΛ και στέκεται με θάρρος και ειλικρίνεια απέναντι στην αέναη προσπάθεια του ανθρώπου να κοιτάζει και να κινείται προς τα εμπρός γεμάτος αισιοδοξία και στόχους αναζητώντας ένα σκαλοπάτι για να πατήσει ακόμα και μέσα στην θάλασσα...
Γιατί επέλεξες ως
σημείο αναφοράς, της ιστορίας σου τον Πάσπαργο;
Ο Πάσπαργος είναι μια βραχονησίδα ανάμεσα στη Χίο και στα
Τουρκικά παράλια. Από την αρχαιότητα περνάνε από αυτό το σημείο πληθυσμοί που
μετακινούνται προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση. Είναι ένας βράχος που
οριοθετεί το σύνορο ανάμεσα στη δύση και την ανατολή (εάν τέλος πάντων θεωρούμε
ότι αυτά τα σύνορα σημαίνουν κάτι). Οπότε εκτιμώ ότι είναι ισχυρός συμβολισμός
για αυτές τις ιστορίες που μιλάνε για ανθρώπους που έκαναν αυτό το προσφυγικό
ταξίδι.
Το κείμενο της
παράστασης βασίζεται σε πραγματικές ιστορίες ανθρώπων;
Ναι. Δούλεψα πάνω σε πρωτογενές πρωτότυπο υλικό που προέκυψε
μέσα από συνεντεύξεις και ηχογραφήσεις. Κάποιο υλικό το έχω στην κατοχή μου από
τη δεκαετία του 90. Κάποιο άλλο από πιο πρόσφατες συνεντεύξεις μετά το 2015.
Φυσικά η τελική μορφή των κειμένων δεν είναι δημοσιογραφική, δεν περιορίζεται
δηλαδή από το τι ακριβώς συνέβη ή δε συνέβη στην εκάστοτε πραγματική ιστορία.
Περισσότερο λειτουργούν σαν όχημα για να διασωθούν και να καταγραφούν οι
ιστορίες και οι εμπειρίες αυτών των ανθρώπων.
Ποια είναι η άποψη
σου για τις διαστάσεις που έχει λάβει το προσφυγικό ζήτημα στις μέρες μας;
Είναι μια ανθρωπιστική κρίση πανευρωπαϊκής διάστασης που
χώρες όπως η Ελλάδα (και η Ιταλία ίσως) καλούνται να αντιμετωπίσουν μόνες τους.
Στην περίπτωση της χώρας μας δεν υπάρχει ούτε οργάνωση ούτε κοινωνική ωριμότητα
για να αντιμετωπιστεί το θέμα χωρίς προβλήματα. Τα νησιά έχουν αναλάβει ένα
εντελώς δυσανάλογο βάρος. Θα έπρεπε η Ευρώπη να έχει βρει έγκαιρα τρόπο να
απορροφήσει αυτούς τους ανθρώπους χωρίς να τους φοβάται. Είναι πάρα πολύ
μεγάλοι αριθμοί για δυο τρία νησιά αλλά μικροί αριθμοί για 27 χώρες. Και τα
μέσα μαζικής ενημέρωσης θα έπρεπε να χειρίζονται καλύτερα το ρόλο που έχουν.
Υπάρχει μια τάση να προβάλλονται μόνο οι ακραίες συμπεριφορές και να
κατοχυρώνεται μια άποψη ότι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες είναι επικίνδυνοι ή
είναι εγκληματίες ή δεν έχουν σεβασμό για τη χώρα που βρέθηκαν. Κι από την
άλλοι ότι οι ντόπιοι είναι φασίστες ρατσιστές χωρίς ανθρωπισμό. Δεν ισχύει ούτε
το ένα ούτε το άλλο.
Έχεις επισκεφτεί
τόπους υποδοχής προσφύγων προκειμένου να έχεις μια πιο σαφή εικόνα της
κατάστασης που βιώνουν;
Έχω πάει και στον καταυλισμό της Σούδας στη Χίο παλιότερα
και στην ΒΙΑΛ αν και φυσικά δεν επιτρέπεται να μπεις μέσα. Όμως καταλαβαίνεις
εύκολα τι γίνεται και χωρίς να μπεις. Μπορείς να κουβεντιάσεις είτε με
ανθρώπους που δουλεύουν εκεί είτε με ανθρώπους που μένουν μέσα. Η κατάσταση
δυστυχώς είναι απάνθρωπη. Μέσα στη ΒΙΑΛ, αν δεν κάνω λάθος, πρέπει να μένουν
περίπου πέντε φορές περισσότεροι άνθρωποι απ’ ο,τι προβλέπεται.
Τι γνώμη έχεις για
τις φασιστικές και ρατσιστικές επιθέσεις εναντίον προσφύγων και μεταναστών τόσο
στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο κόσμο;
Είναι τραγικό. Είναι σαν να επιτίθενται στους παππούδες τους.
Εγώ έτσι το βλέπω. Είναι σα να πετροβολάς τους παππούδες σου. Είναι υστερικό
όλο αυτό. Η Ελληνική κοινωνία σε γενικές γραμμές δυστυχώς δεν διδάσκεται
ιστορία ώστε να ξέρει από πού προέρχεται και να αντιλαμβάνεται ότι τα πράγματα
δεν είναι άσπρο – μαύρο, κακοί και καλοί. Διδάσκεται μια πολύ ρηχή εκδοχή που προσπαθεί
περισσότερο να διαμορφώσει μια ταυτότητα και ένα φρόνημα. Όμως η ιστορία είναι
επιστήμη δεν είναι εργαλείο. Έχει κι άλλα να πει που μένουν απ’ έξω.
Ποιες ήταν οι
αντιδράσεις του κοινού στο Ομήρειο
Θέατρο της Χίου, όσο και στην Ναύπακτο και στην Πάτρα όπου παρουσιάστηκε το
έργο;
Στη Χίο το έργο αγκαλιάστηκε. Υπήρξε και μεγάλη προσέλευση
και μεγάλη συγκίνηση γιατί ο κόσμος εκεί ξέρει τι σημαίνει προσφυγιά. Δεν εννοώ
μόνο την προσφυγιά από τη Μικρά Ασία και αυτή επί Κατοχής αλλά και την τωρινή
κατάσταση. Είναι τελείως διαφορετικό να ζεις κάτι δίπλα σου και τελείως
διαφορετικό το να το βλέπεις μόνο στην τηλεόραση και να το σχολιάζεις από την
ευκολία και την ασφάλεια της οθόνης του κινητού. Τα πράγματα δεν είναι εύκολα
ούτε ρόδινα αλλά ούτε και τόσο ακραία. Οι τοπικές κοινωνίες ξέρετε δεν είναι
ρατσιστικές. Συνήθως γίνονται είδηση μόνο οι ακρότητες γιατί αυτές κάνουν
εντύπωση και πολύ σαματά. Αυτοί που τσιρίζουν υστερικά δυστυχώς υπερκαλύπτουν
τους υπόλοιπους. Ως προς το περιεχόμενο του έργου πολλοί άνθρωποι ταυτίστηκαν
με τις ιστορίες της παράστασής μας κυρίως γιατί αναγνώρισαν λεπτομέρειες που
συνέβησαν και σε δικούς τους συγγενείς. Υπήρξε θεατής που μου είπε «ήξερα ότι ο
παππούς μου είχε ζήσει ένα τέτοιο ταξίδι αλλά ποτέ δεν μου είπε λεπτομέρειες
και βλέποντας την παράσταση ένιωσα σαν να μου τα λέει ο ίδιος».
«ΠΑΣΠΑΡΓΟΣ» = …………….
Τι θα συμπλήρωνες;
Νομίζω θα έλεγα Πάσπαργος ίσον ελπίδα. Είναι νησάκι ανάμεσα
σε δύο ηπείρους που κάνει την απόσταση να φαίνεται μικρότερη. Επιτρέψτε μου να
παραθέσω ένα μικρό απόσπασμα του κειμένου από την αρχή του έργου που νομίζω το
εξηγεί καλύτερα: «[…] Αλλά ο άνθρωπος
συνεχίζει. Αυτό είναι το πιο εντυπωσιακό, η ελπίδα που έχει ο άνθρωπος, η
πίστη, οτι στο τέλος θα πάνε όλα καλά και θα είναι ασφαλής ό,τι και να του έχει
συμβεί και οτι όλα τα άσχημα θα τελειώσουν όπου νά ‘ναι και θα ξεχαστούν.
Φαίνεται να μη χρειάζεται τίποτα άλλο ο άνθρωπος για να σωθεί παρά μόνο αυτή
την ελπίδα. […] Το νησάκι είναι εκεί σαν ένα μικρό σκαλοπάτι μες τη θάλασσα για εκείνους που τα
άφησαν όλα πίσω και ελπίζουν σε κάτι μπροστά.»
"Οι κάτω απ' τα αστέρια" είναι μια ιστορία βαθιάς αγάπης που έχει όλα εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να οδηγήσουν και στην ευτυχία αλλά και στην καταστροφή"
Μίλησε μας λίγο και για το πρώτο σου έργο "Οι κάτω απ' τα αστέρια". Πως προέκυψε ως κείμενο;
Την ιστορία την είχα στο μυαλό μου αρκετά χρόνια και την
είχα δοκιμάσει σε διάφορες μορφές αρχικά ως διήγημα. Αντλεί την έμπνευσή της
από όλα αυτά τα μέρη στα οποία περνάμε τα καλοκαίρια μας, τα νησιά και τα
χωριά. Και από όλες αυτές τις καλοκαιρινές ιστορίες, φιλίες, από τους μεγάλους
έρωτες, τις απογοητεύσεις και τα σκιρτήματα που έχουμε ζήσει όλοι μας.
Πως θα περιέγραφες
την ιστορία του Νικολή και της Μενίτας ή της Μενίτας και του Νικολή;
Η ιστορία ανάμεσα σε αυτούς τους δύο ήρωες είναι μια ιστορία
βαθιάς αγάπης που έχει όλα εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να οδηγήσουν και στην
ευτυχία αλλά και στην καταστροφή: υπάρχει μεγάλη σαρκική έλξη, υπάρχει ερωτική
χημεία, υπάρχει πολύ χιούμορ και τρέλα, υπάρχει η κλασσική εφηβική επανάσταση
απέναντι στην κοινωνία και στην ίδια τη ζωή. Αλλά την ίδια στιγμή υπάρχει και η
πραγματικότητα, οι επιλογές, οι ανασφάλειες, οι αμφιλεγόμενες προτεραιότητες.
Θα μπορούσε να είναι η ιστορία οποιουδήποτε ζευγαριού έχει ερωτευτεί πολύ. Πάρα
πολύ όμως…
Η θεατρική σας
συνάντηση με τον Κωνσταντίνο Μπίμπη και την Λίλα Μπεκλέση;
Με τη Λίλα γνωριζόμαστε από παλιά. Έχουμε ξανασυνεργαστεί
στο θέατρο. Με τον Κωνσταντίνο γνωριστήκαμε και γίναμε φίλοι όσο έπαιζε το
«Ρωμαίος και Ιουλιέτα για δύο». Όσο έγραφα το έργο αναγνώριζα στους ήρωες
στοιχεία αυτών των δύο φίλων μου αλλά και στους φίλους μου στοιχεία των ηρώων,
οπότε σύντομα κατέληξα να γράφω και να έχω στο μυαλό μου αυτούς τους δύο
συγκεκριμένους ηθοποιούς. Είναι μεγάλη ευτυχία και πολύ τυχερή συγκυρία που
ανέβηκε το έργο με τον Κωνσταντίνο και τη Λίλα και το έχουν αγαπήσει τόσο.
Που πιστεύεις ότι
οφείλεται η μεγάλη επιτυχία που γνώρισε ήδη από τον πρώτο χρόνο η παράσταση και
είχε ως αποτέλεσμα και την περιοδεία της στο εξωτερικό;
Ο κόσμος ταυτίζεται με του ήρωες και με αρκετά από τα
συμβάντα. Πιστεύω όμως ότι παίζει ρόλο και η γλώσσα του έργου που είναι
κατανοητή και καθημερινή και φωτίζει ποιητικά την ιστορία δίνοντας έμφαση στις
λεπτομέρειες των στιγμών και όχι στα καλολογικά στοιχεία και στις περίτεχνες
εκφράσεις. Το έργο προσπαθεί να είναι δίκαιο και απέναντι στο χιούμορ και το
γέλιο και απέναντι στη συγκίνηση και το δάκρυ. Αυτή την ισορροπία ανάμεσα στα
συναισθήματα την αγαπάει το κοινό.
Ποιες ήταν οι
εντυπώσεις σου από την παρουσίαση της στο Λονδίνο και στο Άμστερνταμ;
Προσωπικά είμαι πολύ χαρούμενος για όλο αυτό που έγινε. Έχω
ζήσει επτά χρόνια στην Αγγλία και συγκινήθηκα πολύ που επέστρεψα στην πόλη που
σπούδασα με ένα έργο μου, με Αγγλικούς υπέρτιτλους, που παρακολούθησε και
αρκετό μη ελληνόφωνο κοινό. Είναι σημαντικό να τολμάμε να προτείνουμε και να
έχουμε εμπιστοσύνη στη δική μας πρωτότυπη Ελληνική καλλιτεχνική παραγωγή.
"Προσπαθώ να είμαι υγιώς επίμονος και να δοκιμάζω ξανά και ξανά"
Το θέατρο Act τι είναι και τι είδος παραστάσεις παρουσιάζετε
εκεί;
Το θέατρο act είναι ένα black-box θέατρο
περίπου 80 θέσεων που παρουσιάζει πρωτότυπη επαγγελματική καλλιτεχνική παραγωγή
με έδρα την Πάτρα. Συνήθως επενδύουμε σε νέα κείμενα και τοπικό δυναμικό. Το
θεωρώ σημαντικό να προτείνουμε τη δική μας ταυτότητα και τη δική μας
πολιτιστική πρόταση. Φυσικά φιλοξενούμε και αρκετές παραστάσεις από την Αθήνα
και κάνουμε όσες περισσότερες συνεργασίες μπορούμε με καλλιτέχνες που μας
αφορούν. Οι αποστάσεις εξάλλου έχουν μειωθεί.
«Η ζωή θέλει προσπάθεια και υπομονή» έχεις δηλώσει σε
συνέντευξη σου. Ο χώρος της τέχνης σε έχει ενθαρρύνει ή σε έχει αποθαρρύνει
μέχρι στιγμής στις προσπάθειες σου;
Έχει κάνει και τα δύο αλλά σίγουρα περισσότερο το
πρώτο. Προσπαθώ να είμαι υγιώς επίμονος και να δοκιμάζω ξανά και ξανά όπως
κάνει και η ηρωίδα του έργου μου «Το κορίτσι που επιμένει» στα πλαίσια του
οποίου έγινε η συνέντευξη που αναφέρετε.
Ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια;
Σκοπεύω στο επόμενο διάστημα να ασχοληθώ περισσότερο
με το λογοτεχνικό κομμάτι και να αφοσιωθώ σε ένα βιβλίο που έχω έτοιμο
Υπάρχει κάτι που θα
έλεγες ότι ενώνει τα αυτά έργα, «Οι κάτω απ’ τα αστέρια» και «Πάσπαργος»;
Είναι μάλλον το νησί απ’ το οποίο κατάγομαι, η Χίος.
Αποτελεί το φόντο και των δύο ιστοριών αν και στους «Κάτω απ’ τα’ αστέρια» δεν
κατονομάζεται ποτέ.
Συνέντευξη στην
Δέσποινα Ραμαντάνη
