Το σατιρικό-κωμικό διήγημα Ο Κροκόδειλος του Φιοντόρ Ντοστογέφσκι, ένα από τα ώριμα
διηγήματα του μεγαλοφυούς συγγραφέα, διασκευάζεται
για το θέατρο και παρουσιάζεται στο Από
Μηχανής Θέατρο από 1 Νοεμβρίου 2013 σε σκηνοθεσία
Κατερίνας Μπερδέκα.
Σατιρικός Ντοστογέφσκι; Κι όμως ναι. Πρόκειται για ένα ξεκαρδιστικό κείμενο που αγγίζει τα όρια του παραλόγου χωρίς να χάνει σε τίποτα από την αριστουργηματική μαεστρία του συγγραφέα. «Κι όμως, ο μέγιστος μυθιστοριογράφος της Ρωσίας και του κόσμου, σαν να έκανε πότε-πότε ένα μικρό διάλειμμα, για να ειρωνευθεί τα «οικεία κακά» και, ακόμα πιο πολύ, τα ξένα και τα ξενόφερτα» σύμφωνα με τον Μάριο Πλωρίτη. Η ίδια η επικεφαλίδα του έργου περιγράφει:
«Ο Κροκόδειλος/ Ένα
ασυνήθιστο επεισόδιο/ή ένα περίεργο περιστατικό στη Στοά/η πραγματική
ιστορία/ενός κυρίου μιας κάποιας ηλικίας/και ενός κάποιου παρουσιαστικού/τον
οποίον καταβρόχθισε ζωντανό/ο κροκόδειλος της Στοάς/χωρίς να απομείνει τίποτα/και
ποιες είναι οι συνέπειες του γεγονότος αυτού.»
Ο συγγραφέας των «Αδελφών
Καραμαζώφ» και του «Εγκλήματος και Τιμωρία», με τον Κροκόδειλο στηλιτεύει τον Καπιταλισμό και σατιρίζει την υποτιθέμενη
δημοκρατία της Ευρώπης. Οι πολιτικές και οικονομικές αναγωγές στις σημερινές
συνθήκες, που γίνονται αναπόφευκτα από τον σύγχρονο αναγνώστη με τις ανάλογες
αναφορές στο διήγημα, φέρνουν το 1865 πολύ κοντά στο 2013 ή αποδεικνύουν για
άλλη μια φορά ότι το τέλμα που ζούμε τώρα δεν είναι κάτι που προέκυψε ξαφνικά και
με δική μας τάχα ευθύνη, αλλά κάτι που ανήκει στη σπείρα της ιστορίας που καθώς
ξετυλίγεται κάνει «αναγκαίους» και προσχεδιασμένους κύκλους.
Λίγα λόγια για την υπόθεση
Αγία Πετρούπολη, 13
Ιανουαρίου 1865. H Γιελιένα Ιβάνοβνα και ο σύζυγος της Ιβάν Ματβιέιτς
επισκέπτονται μαζί με τον οικογενειακό τους φίλο, Σεμιόν Σεμιόνιτς, τη Στοά,
όπου εκτίθεται ένας κροκόδειλος έναντι αντιτίμου. Καθώς το ζώο δεν πολυσαλεύει,
η παρέα χλευάζει ελαφρώς τον Γερμανό ιδιοκτήτη του και ο Ιβάν Ματβιέιτς αρχίζει
να πειράζει τον κροκόδειλο. Ξαφνικά το ερπετό καταπίνει τον άτυχο σύζυγο της
Γιελένα Ιβάνοβνα που ουρλιάζει. Εκείνη ζητάει από τον Γερμανό ιδιοκτήτη να
ξεσκίσει τον κροκόδειλο και να γλιτώσει τον σύζυγο, ο Γερμανός ιδιοκτήτης
προτιμά πρώτα να πεθάνει ο σύζυγος και μετά ο κροκόδειλος...
Αλλά ο Ιβάν Ματβιέιτς ζει και
βασιλεύει, απλώς μέσα στο σώμα ενός ερπετού. Το μόνο που τον ανησυχεί είναι πώς
θα δουν το περιστατικό οι προϊστάμενοι του, καθώς η ατυχία του αυτή τον κάνει
να μη μοιάζει ιδιαίτερα έξυπνος. Επιπλέον, σ’ αυτό τον αιώνα της οικονομικής
κρίσης που ζουν, δύσκολα θα μπορέσουν να ξεσκίσουν την κοιλιά ενός κροκόδειλου
χωρίς αποζημίωση και ο παθών δεν διαθέτει χρήματα.
Ο Σεμιόν Σεμιόνιτς αποφασίζει
να επισκεφτεί τον Τιμοφιέι Σεμιόνιτς για βοήθεια, όμως εκείνος αρνείται να
βοηθήσει και υποστηρίζει πως πάντα πίστευε ότι ο Ματβιέιτς θα είχε τέτοια
κατάληξη, γιατί οι υπερβολικά μορφωμένοι άνθρωποι χώνονται παντού και κυρίως
εκεί που δεν τους σπέρνουν. Προτείνει μάλιστα να κουκουλώσουν την υπόθεση,
γιατί είναι ύποπτη, ανήκουστη και δημιουργεί κακό προηγούμενο... Απλώς να
πάρουν μέτρα για να μη σκάσει ο άνθρωπος εκεί μέσα! Πρέπει να προστατεύσουν τον
ξένο επενδυτή, τον Γερμανό ιδιοκτήτη του κροκόδειλου δηλαδή, αντί να προσπαθούν
να ξεσκίσουν την κοιλιά του βασικού του κεφαλαίου. Ο Ιβάν Ματβιέιτς, ως γνήσιος
γιος της πατρίδας θα έπρεπε να αισθάνεται χαρά και περηφάνια που με δική του
συμβολή διπλασιάστηκε η αξία του κροκόδειλου. Τέτοιες θυσίες χρειάζονται για να
προσελκύσουν ξένα κεφάλαια...
Και ενώ ο Σεμιόν Σεμιόνιτς
ανησυχεί για τον φίλο του, ο παθών αντί να ανησυχεί, σκέφτεται πώς θα
εκμεταλλευτεί την περίσταση προς όφελός του: θα διδάξει σε όλη την ανθρωπότητα,
θα δώσει υπέρ πολύτιμες πληροφορίες στις φυσικές επιστήμες, έχει επιτέλους μια ευκαιρία
για λαμπρή σταδιοδρομία. Είναι αποφασισμένος να κάτσει μέσα στον Κροκόδειλο του
λοιπόν, πάση θυσία. Και θα χρειαστούν πολλές...
H Κατερίνα Μπερδέκα για την παράσταση:
Είδα ότι ήμασταν, λέει, όλοι μαζί, έτσι ένοιωθα στο όνειρο, αλλά δεν ήμασταν όλοι-απλώς έτσι νόμιζα- και αποφασίσαμε να παίξουμε και πήγαμε σ΄ένα γρασίδι να δούμε έναν κροκόδειλο που είχε φέρει ο Γερμανός, ήταν και κάτι μαϊμούδες, μια έμοιαζε με κείνη την "φιλενάδα" μας από το γυμνάσιο, θυμάσαι; Και γελάγαμε και πειράζαμε ο ένας τον άλλον και ξαφνικά ο κροκόδειλος κατάπιε τον έναν που δεν ήταν πια αυτός που νόμιζα αλλά κάποιος άλλος που ήταν δημόσιος υπάλληλος. Αλλά δεν πέθανε. Και η γυναίκα του, που δεν την ήξερα αλλά ήταν σαν να είναι η θεία η Άννα ούρλιαζε σαν τρελή να μαχαιρώσουν το ζώο και ρώταγε τον Γερμανό τι σύνταξη θα πάρει. Και μετά έγινε σαν εφιάλτης. Έτρεξα σε κάτι τύπους, για να βοηθήσουν, με ημίψηλα και φράκα που ήταν ίδιοι με πριν αλλά όχι οι ίδιοι-ξέρεις πώς είναι στα όνειρα- σ΄ένα γραφείο μ΄έναν πίνακα με χρυσή κορνίζα κι αντί εικόνα γρασίδι, και είπαν πως στην οικονομική κρίση πρέπει να πουλήσουμε τα πάντα, και την πατρίδα μας κι έτσι θα πάει μια χώρα μπροστά γιατί ο προλετάριος δεν θα έχει πια τίποτα και θα δουλεύει τριπλά για μια μπουκιά ψωμί. Και να αφήσουμε στην ησυχία του τον κροκόδειλο του Γερμανού γιατί είναι η εισροή κεφαλαίου στην Ελλάδα κι αν θέλουμε να μαχαιρώσουμε κάποιον να μαχαιρώνουμε ο ένας τον άλλον. Και μετά έτρεξα στον φίλο μέσα στον κροκόδειλο που μια χαρά είχε όμως βολευτεί εκεί και καθόλου δεν ήθελε να το κουνήσει γιατί ήταν πολύ άνετα μέσα στο τέρας, λέει, και θα είχε πλέον και τον χρόνο εκεί μέσα, λέει, για να αλλάξει τον κόσμο. Και ήμασταν, λέει, το 1865 στη Ρωσία του Ντοστογέφσκι αλλά ξαφνικά άρχισαν να γυρνάνε όλα με ταχύτητα, ημίψηλα και κροκόδειλοι και γρασίδια δημόσιοι υπάλληλοι και μαχαίρια και γέλια και μαϊμούδες και φίλοι και ξύπνησα κάθιδρη στο 2013. Στην Ελλάδα.
Απόσπασμα
από το έργο
Ο κροκόδειλος συνιστά
ιδιοκτησία, πράγμα που σημαίνει πως εδώ υπεισέρχεται αμέσως ο λεγόμενος
οικονομικός παράγων. Και ο οικονομικός παράγων είναι πάνω απ΄ όλα. Μόλις
προχθές ήμουνα στο σουαρέ του Λουκά Αντρέιτς και ο Ιγκνάτι Προκόφιτς- τον
ξέρετε τον Ιγνάτι Προκόφιτς; Κεφαλαιούχος, με επιχειρήσεις και, ξέρετε, μιλάει
με μεγάλη ευφράδεια. Ἡ βιομηχανία είναι απαραίτητη, λέει. Δεν έχουμε
βιομηχανία. Και πρέπει να την δημιουργήσουμε. Πρέπει να δημιουργήσουμε
κεφάλαιο, δηλαδή πρέπει να δημιουργήσουμε τη μεσαία τάξη, την λεγόμενη και
αστική. Δεδομένου όμως ότι δεν διαθέτουμε εμείς δικά μας κεφάλαια αυτό σημαίνει
ότι πρέπει να τα προσελκύσουμε από το εξωτερικό. Πρέπει καταρχάς να δώσουμε
στις ξένες εταιρείες να αγοράσουν οικόπεδα στην πατρίδα μας. Όπως γίνεται
παντού στο εξωτερικό. Η δημόσια ιδιοκτησία λέει είναι καταστροφή, θάνατος! Και, ξέρετε, μιλάει με
τόσο πάθος! Ε, κεφαλαιούχος είναι ο άνθρωπος… Όχι κανένας υπαλληλάκος. Με τη
δημόσια περιουσία, λέει, ούτε η βιομηχανία ούτε η γεωργία θα αναπτυχθούν.
Πρέπει, λέει, οι ξένες εταιρείες ν΄ αγοράσουν, αν είναι δυνατόν, όλη τη γη μας,
σταδιακά, λίγο λίγο και μετά να την μοιράσουν και το προφέρει έτσι με
αποφασιστικότητα, να τη μοιράσουν, να τη μοιράσουν, να τη μοιράσουν και μετά να
την πουλήσουν σε ιδιώτες. Ούτε καν να την πουλήσουν, να την νοικιάσουν. Όταν,
λέει, όλη η γη θα βρίσκεται στα χέρια των ξένων εταιρειών που θα έχουμε
προσελκύσει, τότε θα μπορούν αυτές να ορίσουν όποια τιμή θέλουν για την
ενοικίαση της. Κατά συνέπεια, λοιπόν, ο μουζίκος θα δουλεύει πλέον τρεις φορές περισσότερο
για τον άρτο τον επιούσιο και θα μπορεί κανείς να τον διώξει όποια ώρα θέλει.
Άρα θα είναι υπάκουος, εργατικός και θα βγάζει με την ίδια αμοιβή την τριπλή
δουλειά. Ενώ στο δημόσιο τι γίνεται;! Γνωρίζει ότι δεν πρόκειται να πεθάνει και
από την πείνα, γι΄ αυτό κοπροσκυλάει και μπεκρουλιάζει. Συν τις άλλοις θα
έχουμε και εισροή συναλλάγματος, και δημιουργία κεφαλαίων και θα δημιουργηθεί
και αστική τάξη. Μέχρι και οι Times, η αγγλική πολιτική και λογοτεχνική
εφημερίδα εξέφρασε τις προάλλες την άποψη, σε σχέση με την οικονομία μας, ότι
δεν μπορούμε να ανακάμψουμε ακριβώς επειδή δεν έχουμε αστική τάξη, δεν
διαθέτουμε μεγάλα πορτοφόλια, δεν έχουμε υπάκουους προλετάριους.»
Μετάφραση:
Η ομάδα
Θεατρική διασκευή:
Κατερίνα Μπερδέκα, Στράτος Σωπύλης
Σκηνοθεσία:
Κατερίνα Μπερδέκα
Σκηνικά – Κοστούμια: Νίκος Αναγνωστόπουλος
Σκηνικά – Κοστούμια: Νίκος Αναγνωστόπουλος
Μουσική:
Δημήτρης Παπαλάμπρου
Φωτισμοί: Αλίκη Δανέζη- Κnutsen
Φωτισμοί: Αλίκη Δανέζη- Κnutsen
Παίζουν οι
ηθοποιοί: Γιώργος Βουβάκης, Μαριάνθη
Μπαϊρακτάρη, Αθηνά Μπερδέκα, Κωνσταντίνος Μωραΐτης, Παναγιώτης Σακελλαρίου, Στράτος
Σωπύλης, Καλλιόπη Τζερμάνη
Ημέρες και Ώρες Παραστάσεων
Παρασκευή 20.00, Σάββατο 20.00,
Κυριακή 18.30
Τηλέφωνο Ταμείου
210
5231131
Τιμές Εισιτηρίων
Κανονικό:
14 €
Φοιτητικό:
10 €
Γενική
είσοδος Κάθε Παρασκευή: 10 €
Χωρητικότητα Σκηνής
48
άτομα
Διάρκεια Παράστασης
65
λεπτά (χωρίς διάλειμμα)
