Οι "Σκηνοβάτες" του Σταμάτη Φασουλή , ο "Ηρακλής Μαινόμενος" του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού και το "Παραμύθι χωρίς όνομα" της Πηνελόπης Δέλτα σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά , θα είναι οι τρεις θερινές παραγωγές του Εθνικού Θεάτρου, όπως ανακοινώθηκε σήμερα από τον Διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου Γιάννη Χουβαρδά, κατά την διάρκεια της καθιερωμένης συνέντευξης τύπου για την ανακοίνωση του καλοκαιρινού προγράμματος παρουσία και των συντελεστών των παραστάσεων στην Νέα Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος» του Εθνικού. Αφού αναφέρθηκε στην δύσκολη οικονομική συγκυρία που βιώνει το Εθνικό Θέατρο, όπως και όλοι οι κρατικοί φορείς, εξαιτίας της οποίας δυσχεραίνεται ακόμα περισσότερο το εγχείρημα μιας θερινής περιοδείας και υπογράμμισε την εύρωστη οικονομική κατάσταση του Θεάτρου και την πολύ καλή πορεία των παραστάσεων , ο κ. Χουβαρδάς ευχαρίστησε τους τρείς κορυφαίους εκπροσώπους του Ελληνικού Θεάτρου που ηγούνται φέτος της καλοκαιρινής θεατρικής εκστρατείας αλλά και τους ηθοποιούς που όπως χαρακτηριστικά είπε «προσφέρουν όχι μόνο το καλλιτεχνικό τους έργο αλλά και ένα μέρος της δουλειάς τους εθελοντικά. Οι αμοιβές τους δεν είναι αυτές που πρέπει και αυτές που οφείλει να έχει ένας κρατικός οργανισμός , όπως αυτός του Εθνικού Θεάτρου αλλά αυτές είναι οι συνθήκες και αυτή είναι η σημερινή πραγματικότητα. Ξέρω ότι έχω την κατανόηση τους αλλά αυτό δεν είναι πάντα αρκετό, για το λόγο αυτό θέλω να τους ευχαριστήσω και δημόσια που αντέχουν σε αυτές τις συνθήκες και συνδράμουν σε αυτή την πολύ σημαντική προσπάθεια που κάνει το εθνικό θέατρο» ενώ προανήγγειλε και την συνέχιση του έργου της Πηνελόπης Δέλτα «Παραμύθι δίχως όνομα» και ένα σημαντικό κομμάτι της επόμενης περιόδου.
«Σκηνοβάτες» (Επίδαυρος 15 -16 Ιουλίου)- Σκηνοθεσία Σταμάτης Φασουλής
«Των ημερών μας αναμνήσεις κλαίν κ’ αισθήματα…»
«Τρώες» από τα Ποιήματα 1897-1933 του Κ.Π Καβάφη
«Πριν από 4-5 χρόνια βρέθηκα στην Κω και ένας αρχαιολόγος ο Δημήτρης Μπουσινάκης, που με ξεναγούσε στο Ασκληπιείο , στον Απόλλωνα τον Κυπαρίσσιο, στον οποίο έχει κάνει και το διδακτορικό του στο Βερολίνο, μου μίλησε για κάποια Απολλωνία από τις Συρακούσες, η οποία πήρε βραβείο στους θεατρικούς αγώνες που γίνονταν στην Κω γύρω στο 200 μ.Χ. «Θα σου αφηγηθώ την ιστορία μιας κυρίας» μου είπε τότε. Από εκεί ξεκινήσαμε και καταλάβαμε ότι μετά το 190 -200 μ.Χ. , επειδή πάψανε οι χορηγίες λόγω του ότι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βρισκόταν σε μεγάλη πτώση, όχι μακριά από εμάς χωρίς να σημαίνει ότι υπήρξαμε ποτέ αυτοκρατορία. Έτσι λοιπόν επειδή δεν υπήρχαν χορηγοί, δεν υπήρχαν λεφτά και έμειναν θεατρίνοι χωρίς θέατρα, «ου μη μόνον αλλά και μαστροποί και πόρνες», ήταν κάπως ανακατεμένοι όλοι αυτοί γιατί κάποτε ήταν λίγο δύσκολα τα πράγματα να τα ξεχωρίσεις…. Έκαναν κάποιους αγώνες από μόνοι τους. Δηλαδή κάποιοι θίασοι - είτε από την Φοινίκη είτε από την Μάνα Γκρέτσια ( την Μεγάλη Ελλάδα δηλαδή από την Κάτω Ιταλία) ή από την Αθήνα- επειδή δεν είχε κανέναν να τους χρηματοδοτήσει αποφάσιζαν μόνοι τους και πήγαιναν στην Κω, η οποία μετά τους ελληνιστικούς χρόνους ήταν μεγάλο εμπορικό κέντρο, και σε όλα τα νησιά και τα μέρη και παίζανε αποσπάσματα, σπαράγματα δηλαδή, όπως τα είχαν φανταστεί και απ’ ότι ήξεραν και τα διανθίζανε. Μπορούσες δηλαδή να έχεις ένα απόσπασμα της Μήδειας, ο χορός δεν υπήρχε, αποτελείτο από μόνο 2 κοπέλες που έπαιζαν κάτι το οποίο μπορεί να ήταν από την Μήδεια , μπορεί και να ήταν από την Μήδεια του Σενέκα, παίζανε πολλούς φλύακες, αυτά τα μιμοδράματα που κάνανε μετά την τραγωδία και αναπαριστούσαν την τραγωδία με κωμικό τρόπο, είχαν τραγούδια, φωτιές, ακροβάτες, μετά έπαιζαν μια τραγική σκηνή από τον Οιδίποδα, ύστερα κάτι από τον Αριστοφάνη , από τον Μένανδρο , τον Θεόκριτο, τον Λουκιανό και τελικά δημιουργούσαν ένα πολυθέαμα.
Έτσι άρχισε η σκέψη ότι τελικά το εγχείρημα αυτό μπορούσε να γίνει. Το σκεφτόμουνα και το ξανασκεφτόμουνα. Ξέρετε είναι από αυτά τα πράγματα που έχεις πίσω στο μυαλό σου και τελικά δουλεύουν πιο πολύ από αυτά που έχεις μπροστά, γιατί αν δεν είναι να τα κάνεις είσαι πολύ ελεύθερος να τα οραματιστείς. Τώρα λοιπόν που συζητούσαμε με τον Γιάννη Χουβαρδά για το τι θα γίνει το καλοκαίρι , του είπα την ιδέα μου , του άρεσε και αρχίσαμε να προχωράμε. Είναι πολύ πιο δύσκολο απ’ όσο φανταζόμουνα , γιατί πλέον όλο αυτό δεν θα πρέπει να γίνει με τον άναρχο τρόπο που ίσως να γινόταν τότε, αλλά θα πρέπει κάτι να το ενώνει. Ότι μια γυναίκα δηλαδή μπορεί να παίζει την Ιοκάστη και μετά να παζαρεύει μια ηθοποιό στο κοινό, και με την ίδια σοβαρότητα να κάνει και το ένα και το άλλο, θέλει μια άλλου είδους ισορροπία για να μην είναι ούτε «ξεφωνημένο» , ούτε πολύ «δραματοποιημένο» και πάθουμε κάτι άσχημο. Τώρα βρισκόμαστε, μαζί με την Ειρήνη Μουντράκη και τον Γιώργο Λύρα , στην διαδικασία δεσίματος αυτού του πάζλ αλλά νομίζω ότι αυτοί που είναι πιο ενδιαφέρον είναι οι ηθοποιοί , οι οποίοι είναι και κονφερανσιέ από την άποψη ότι μιλάνε προς το κοινό αλλά και πάσχοντα πρόσωπα που μπαινοβγαίνουν σε αυτούς τους ρόλους . Γιατί και οι ηθοποιοί που έπαιζαν τότε σε εκείνες τις παραστάσεις απείχαν από τον Οιδίποδα όσο και εμείς από την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως. Φαντάζεστε επομένως το πώς μπορεί να φαντάζονταν και εκείνοι ότι φαντάζονταν οι αρχαίοι ένα έργο που είχε παιχτεί στο 400 και το παίζανε στο 200. Το δικό μας στοίχημα είναι να διατηρήσουμε το έργο παιχνιώδες αλλά ταυτόχρονα και ουσιαστικό και βαθύ. Αυτό θα ήταν μεγάλη ευτυχία για μένα. Συνήθως δεν καταφέρνουμε πάντα αυτό που θέλουμε αλλά αν καταφέρουμε το 50% θα είναι μεγάλη επιτυχία. Είναι όμως κάτι πάρα πολύ δύσκολο.
Καταλαβαίνετε ότι την ίδια δυσκολία εκτός από εμένα και τους ηθοποιούς , που εκεί θα αρχίσει και η ουσιαστική δουλειά , γιατί εγώ είμαι και ένας ελλατωματικός σκηνοθέτης , μόνο όταν αγγίζω τους ηθοποιούς μπορώ να προχωρήσω μια παράσταση, δεν μπορώ να απέχω και μετά να έρθω να το επιβάλλω ή να το υποβάλλω. Μόνο με την ζεστασιά τους μπορώ να το κάνω και ίσως εκεί εξομαλυνθούν λίγο τα πράγματα. Κυρίως δουλειά βέβαια έχει και η χορογραφία. Υπάρχει επίσης και ένα εύρημα στο έργο που είναι μελλοντολογικό και αφορά στο θέατρο γενικότερα μέσω της Κασσάνδρας, η οποία προλέγει και το μέλλον του θεάτρου και φτάνει μέχρι και το σήμερα και το μεταμοντέρνο θέατρο.
Επίσης θα ήθελα να προσθέσω ότι τα όποια οικονομικά προβλήματα φροντίσαμε να μην αντιμετωπιστούν σαν μιζέρια αλλά σαν ποιητική διάσταση, όπως ένα παιδί φτιάχνει με χρυσόχαρτα ένα πολύ όμορφο φουστάνι. Νομίζω ότι και τότε κάπως έτσι τα έκαναν γιατί ήταν πάμφτωχοι θίασοι. Θεωρώ ότι δεν κάναμε αυτή την παράσταση μέσα σε ένα κλίμα οικονομικής ευφορίας ή τουλάχιστον δεν θα την κάναμε με αυτόν τον τρόπο. Δεν νομίζω όμως ότι υστερεί σε κάτι λόγω των οικονομικών δυσκολιών. Ίσα – ίσα που κερδίζει και αναπαριστά και όλο αυτό που περνάμε. Είναι μέσα σε όλο αυτό που ζούμε. Τέλος θα ήθελα να κλείσω λέγοντας ότι αν δεν ήταν αυτός ο τίτλος του έργου θα ήταν ένας στίχος του Καβάφη , που θα μπορούσε να θεωρηθεί και το μότο της παράστασης : «Των ημερών μας αναμνήσεις κλαιν κ’ αισθήματα.»
Η ταυτότητα της παράστασης
Τέλος του δεύτερου μ.Χ. αιώνα. Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία καταρρέει. Είναι το τέλος μιας εποχής.
Μέσα σε αυτό το κλίμα της κατάρρευσης και της παρακμής φτάνουν σε ένα αρχαίο θέατρο τρεις θίασοι από τρεις άκρες της αυτοκρατορίας και στήνουν τους δικούς τους, αυτοσχέδιους δραματικούς αγώνες, κατά το πρότυπο του «ένδοξου» παρελθόντος.
Σε μια σπαρταριστή σκηνική σύνθεση που πηγαίνει στο βάθος του χρόνου και στις απαρχές της αρχαίας ελληνικής Γραμματείας για να φτάσει στη ρωμαϊκή περίοδο, η ιστορία του θεάτρου ζωντανεύει επί σκηνής. Αποσπάσματα από τραγωδίες και κωμωδίες Ελλήνων και ρωμαίων ποιητών, ύμνοι και χορικά, μίμοι καθώς και εντυπωσιακές αθλοπαιδιές, μονομαχίες, ακροβατικά και θεαματικές επιδείξεις με φωτιές - στοιχεία της ρωμαϊκής αρένας – συνθέτουν ένα ετερόκλητο, πολύχρωμο και γοητευτικό κολάζ!
Ένα εντυπωσιακό σύνολο ηθοποιών δίνει ζωή στο πρωτότυπο αυτό σκηνικό εγχείρημα:
Νένα Μεντή, Σοφία Φιλιππίδου, Δημήτρης Λιγνάδης, Νίκος Κουρής, Τάνια Τρύπη, Ελένη Κοκκίδου, Μάκης Παπαδημητρίου, Ευαγγελία Μουμούρη, Θανάσης Αλευράς, Σωκράτης Πατσίκας, Άλκηστις Πουλοπούλου, Φοίβος Ριμένας, Μαργαρίτα Λουμάκη, Αγορίτσα Οικονόμου, Γιώργος Δεπάστας, Δημήτρης Τσέλιος, Ελένη Βεργέτη, Κλειώ – Δανάη Οθωναίου, Μίνως Θεοχάρης, Νάντια Κοντογιώργη, Ηρώ Μπέζου, Σπύρος Ανδρεόπουλος, Αντώνης Πασβάντης, Δημήτρης Καπετανάκης, Άγγελος Τριανταφύλλου, Σπύρος Κυριαζόπουλος, Χρήστος Σπανός, Νεφέλη Κουρή, Δήμητρα Σιγάλα, Τζένη Διαγούπη.
Μετάφραση – Δραματουργία -Σκηνοθεσία: Σταμάτης Φασουλής
Σκηνικά: Μανόλης Παντελιδάκης
Κοστούμια: Ντένη Βαχλιώτη
Μουσική: Θοδωρής Οικονόμου
Κίνηση: Φωκάς Ευαγγελινός
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου
Βοηθός σκηνοθέτη: Γιώργος Λύρας
Δραματολόγος: Ειρήνη Μουντράκη
«Ηρακλής Μαινόμενος» του Ευριπίδη (Επίδαυρος, 5-6 Αυγούστου) – Σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινός
«Για να εξανθρωπίσει λέει την γή!..»
(Αμφιτρύων, πρόλογος. Στιχ 20)
Μιχαήλ Μαρμαρινός: Με αφορμή το κείμενο του Ευριπίδη θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μερικές σκέψεις, αστείες αλλά και πραγματικές ταυτόχρονα π.χ. : αυτή την στιγμή που βρισκόμαστε στην Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου η γη γυρίζει, επίσης η ιστορία διαδραματίζεται , τρέχει και μαζί της τρέχουμε και εμείς. Όπως η ιστορία είναι μια μηχανή που μετατρέπει τον κάθε κανονικό άνθρωπο σε έναν μυθικό ήρωα για να επιβιώσει, δημιουργώντας Μήδειες, Αίαντες , Προμηθείς και Ηρακλείδες , έτσι και το αρχαίο δράμα αισθάνομαι ότι είναι μια μηχανή που μας επιτρέπει να δούμε ποια είναι η θέση μας, ποιο είναι το στίγμα μας, μέσα στο πλέγμα των δυνάμεων της ιστορίας, η οποία τρέχει και μας περιέχει είτε το καταλαβαίνουμε είτε όχι.
Αισθάνομαι ότι ο Ευριπίδης είχε ρίξει ένα μπουκάλι με ένα γράμμα μέσα σε έναν ωκεανό και περιμένει εμάς, να δώσει το δικό του περιεχόμενο σε ένα κρίσιμο, πραγματικό αλλά και αινιγματικό όρο που βάζει δίπλα από τον ήρωά του, την λέξη «μαινόμενος». Παρ’ όλα αυτά θα ήθελα να θυμίσω ότι το μότο του ήρωα στο έργο αυτό το δίνει ο θνητός πατέρας του ο Αμφιτρύωνας μέσα από την φράση «για να εξανθρωπίσει την γη».
Η αρχαία λέξη που αποδίδει την πολύ κοινή γνώση μας για τον Ηρακλή που προέρχεται από την λέξη «άθλοι» είναι η λέξεις «μόχθος», «πόνος». Ο Ηρακλής λοιπόν, αυτός ο κατεξοχήν Έλληνας ήρωας, μοιάζει λίγο αναγνωρίσιμος στο σήμερα. Κάπου τον βλέπουμε να επιστρέφει σιωπηλός στο σπίτι του μετά την μέρα. Όταν η απελπισία μοιάζει να είναι η μόνη διέξοδος – γιατί στην ουσία είναι ο ορισμός της μη εξόδου- ένας ζωντανός άνθρωπος έχει μπροστά του μια διέξοδο, μια πραγματικότητα. Την αυτό ή την κανονική καταστροφή , μετά την οποία βολτάρουν ελεύθερες σουλατσάροντας στο χώρο οι αιτίες και οι ερμηνείες.
Σε αυτό το έργο του Ευριπίδη οι θεοί είναι επίσης αδιάφοροι, μοχθηροί , αλαζόνες και ο Ηρακλής ο ίδιος είναι ένα πεδίο δοκιμών των παιχνιδιών του, αν σκεφτεί κανείς ότι δεν έχει καν όνομα: ο Ηρακλής είναι Ήρας Κλέος.
Νομίζω ότι η ιστορία έχει έναν τρόπο να την ξανακερδίζουμε σαν μια ελπίδα, σαν ένα φαινόμενο που μπορεί να έχει και λίγο φως σαν μια δυνατότητα, όταν τα γεγονότα μας έχουν πετάξει στα βράχια, μόνο όταν μας ξαναμαζεύει για να μας αφηγηθεί τον εαυτό της. Η ελπίδα δεν είναι στην ιστορία την ίδια , είναι στην αφήγηση.
Σε αυτή την θεατρική περιπέτεια που είναι όπως και στην περίπτωση των Σκηνοβατών , παρομοίως άγνωστη , έχω την τύχη να έχω κοντά μου, ανθρώπους που λειτουργούν σαν φως στο σκοτάδι.
Τον ρόλο του Ηρακλή και του Αγγέλου ερμηνεύει ο Νίκος Καραθάνος, τον ρόλο της γυναίκας του Μεγάρας η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, στον ρόλο του Αμφιτρύωνα είναι ο Μηνάς Χατζησάββας, στον ρόλο του Θησέα ο Θοδωρής Αθερίδης , στον ρόλο της Ίριδος η Στεφανία Γουλιώτη, στον ρόλο του Λύκου ο Γιώργος Γάλλος και στον ρόλο της Λύσσας η Θεοδώρα Τζήμου.
Πολύ σημαντική είναι η συμμετοχή του Γιάννη Βογιατζή, που όπως χαρακτηριστικά είπε ο σκηνοθέτης της παράστασης «μπαίνει για να φωτίσει την έννοια του χορού, που είναι και ο λόγος που κάνουμε αρχαία τραγωδία.»
«Παραμύθι χωρίς όνομα» της Πηνελόπης Δέλτα - «Η παράσταση βγαίνει από το υπόγειο του Ρέξ στο φώς και ταξιδεύει σε όλη την Ελλάδα.»
Στην μεγάλη εκπαιδευτική ανάγκη και στο αίτημα των περίπου 18.000 παιδιών να δουν την παράσταση, στο οποίο ανταποκρίνεται φέτος η καλοκαιρινή περιοδεία του Εθνικού Θεάτρου με το «Παραμύθι δίχως όνομα» της Πηνελόπης Δέλτα, αναφέρθηκε ο σκηνοθέτης Τάκης Τζαμαργιάς ενώ ευχαρίστησε τον Γ. Χουβαρδά που σε δύσκολες εποχές τολμά να κάνει μια περιοδεία χωρίς να υπάρχουν καθόλου εκπτώσεις στην όψη της παράστασης.
Το έργο – σταθμός της Πηνελόπης Δέλτα που γέμισε φέτος την Παιδική Σκηνή Κατίνα Παξινού και συγκινεί μεγάλους και παιδιά θα ταξιδέψει σε όλη την Ελλάδα από τον Ιούνιο έως και τον Σεπτέμβριο στην καθιερωμένη καλοκαιρινή περιοδεία του Εθνικού.
«Στην παράσταση κυριαρχεί το μήνυμα της Πηνελόπης Δέλτα, έναν αιώνα αφότου γράφτηκε, στο οποίο ίσως οφείλεται κιόλας η μεγάλη ανταπόκριση του κοινού», είπε κλείνοντας ο Τάκης Τζαμαργιάς.
