Με την μετονομασία του πρώην Ελληνικού Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου σε Διεθνές Φεστιβάλ ξεκινά η τετραετής θητεία του Βέλγου εικαστικού, θεατρικού δημιουργού, χορογράφου και συγγραφέα Jan Fabre ως καλλιτεχνικού διευθυντή. Ο Jan Fabre θα είναι υπεύθυνος για τις καλλιτεχνικές επιλογές και επομένως και για την επιλογή των καλλιτεχνών και την ανάπτυξη των θεματικών και των καλλιτεχνικών κατευθύνσεων. Ετησίως οι επιλογές θα προέρχονται από διαφορετική δεξαμενή ιδεών και θα γίνονται στην βάση διαφορετικών θεματικών, με τον πρώτο χρόνο (δηλαδή το 2016) να είναι αφιερωμένο στο Βέλγιο, χώρα προέλευσης του Fabre και πατρίδα πολλών διεθνούς φήμης καλλιτεχνών ενώ στην έννοια της σύμπραξης (consilience) θα επικεντρωθεί ο θεσμός το 2017 με την πρόσκληση εικαστικών και παραστατικών καλλιτεχνών και συγγραφέων που έχουν συνεργαστεί ή εξακολουθούν να συνεργάζονται με τον Jan Fabre. Επιπλέον τουλάχιστον το ένα τρίτο από τους καλλιτέχνες που θα παρουσιάζονται θα είναι Έλληνες, που θα επιλέγονται βάση της αναζήτησης και έπειτα από την αξιολόγηση αιτήσεων.
Το Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού απηύθυνε
πρόσκληση στον Βέλγο καλλιτέχνη Jan
Fabre, να αναλάβει τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή
του Διεθνούς Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου (πρώην Ελληνικό Φεστιβάλ, Ελληνικό
Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου) για τα έτη 2016-2019. Ο Jan Fabre θα είναι
υπεύθυνος για τις καλλιτεχνικές επιλογές, και επομένως για την επιλογή των
καλλιτεχνών και την ανάπτυξη των θεματικών και των καλλιτεχνικών κατευθύνσεων. Ξεκινά
τη μετονομασία του, αρθρώνοντας τις γενέτειρες του διάσημου φεστιβάλ.
Σύμπραξη
Με δεδομένο ότι ο Fabre είναι ενεργός ως εικαστικός, θεατρικός δημιουργός,
παραστατικός καλλιτέχνης, χορογράφος και συγγραφέας, οι τομείς αυτοί θα
αντανακλώνται στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ. Παράλληλα με τις παραστατικές τέχνες,
ένα δυναμικό κομμάτι του προγράμματος θα περιλαμβάνει εικαστικά, λογοτεχνία,
μουσική και κινηματογράφο.
Η έννοια της σύμπραξης (consilience) είναι στο επίκεντρο: στην επιστήμη και την
ιστορία, η σύμπραξη αναφέρεται στο αξίωμα ότι στοιχεία από ανεξάρτητες, άσχετες
μεταξύ τους πηγές μπορεί να «συγκλίνουν» σε ισχυρά συμπεράσματα. Όταν
πολλαπλές πηγές στοιχείων είναι σε συμφωνία, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι πολύ
ισχυρό.
Υπό
την εποπτεία του, η επιμέλεια θα κατανέμεται μεταξύ της ομάδας του ως εξής:
·
Προγραμματισμός
Λογοτεχνίας και Ιδεών: Sigrid Bousset
·
Προγραμματισμός
Νέων Καλλιτεχνών Θεάτρου και Χορού: Edith Cassiers
·
Προγραμματισμός
Εικαστικών Τεχνών: Bart De Baere και Κατερίνα Κοσκινά
·
Προγραμματισμός
Παραστατικών Τεχνών: Joanna De Vos
·
Προγραμματισμός
Κινηματογράφου: Miet Martens
Ετήσιες Θεματικές
Ετησίως, οι επιλογές θα προέρχονται από διαφορετική
δεξαμενή ιδεών και στη βάση διαφορετικών
θεματικών.
·
2016
Ο
πρώτος χρόνος θα είναι ένα αφιέρωμα στο Βέλγιο, χώρα προέλευσης του Fabre και
πατρίδα πολλών διεθνούς φήμης καλλιτεχνών.
·
2017
Τα επόμενα δύο χρόνια θα έχουν διεθνή προσανατολισμό.
Το 2017 η θεματική θα είναι η σύμπραξη (consilience) και θα επικεντρωθεί σε
εικαστικούς, παραστατικούς καλλιτέχνες και συγγραφείς που έχουν συνεργαστεί ή
εξακολουθούν να συνεργάζονται με τον Jan Fabre. Επιπλέον, τουλάχιστον το ένα
τρίτο από τους καλλιτέχνες που παρουσιάζονται θα είναι Έλληνες. Αυτή η
τελευταία επιλογή θα γίνει βάση της αναζήτησης και έπειτα από την αξιολόγηση
αιτήσεων.
·
2018
Κατά τον τρίτο χρόνο, στο επίκεντρο θα βρίσκεται ο
Συγγραφέας και ο Ηθοποιός, καθώς και το συναρπαστικό τους δέσιμο. Ο Fabre θα παρουσιάσει μια νέα παράσταση με
την Isabelle Huppert. Και πάλι, τουλάχιστον το ένα τρίτο από τους καλλιτέχνες
που παρουσιάζονται θα είναι Έλληνες.
·
2019
Η επιμέλεια του Jan Fabre θα ολοκληρωθεί με τη
θεματική «Ελληνικό Matrix». Ο ίδιος ο Fabre θα δημιουργήσει μια πρωτότυπη
παράσταση για το Φεστιβάλ, εμπνευσμένη από ένα κλασικό ελληνικό θέμα. Επιπλέον,
Έλληνες καλλιτέχνες θα έχουν κεντρική θέση καθώς ο Jan Fabre θα περνάει τη
σκυτάλη του Φεστιβάλ σε νέους επιμελητές και σε μια νέα γενιά Ελλήνων
καλλιτεχνών.
Εξασφάλιση της Συνέχειας και Καινοτομία
Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων χρόνων της
καλλιτεχνικής του διεύθυνσης ο Fabre έχει ως στόχο να πλάσει μια δημιουργική
ισορροπία μεταξύ της συνέχειας και της καινοτομίας, καθώς και μεταξύ Ελλήνων
και ξένων καλλιτεχνών. Η πρόθεσή του να εστιάσει στην καλλιτεχνική καινοτομία
καθώς και στους Έλληνες καλλιτέχνες θα αναπτυχθεί και κατά τη διάρκεια της
τετραετούς επιμέλειάς του. Ο Fabre θέλει ένα καθοριστικό μέρος του προγράμματος
να αποτελείται από Έλληνες δημιουργούς – τόσο καθιερωμένους όσο και
ανερχόμενους.
Το πρώτο έτος, θα παρουσιαστούν καταξιωμένοι Έλληνες
καλλιτέχνες. Ο Fabre ενεπλάκη πολύ αργά στη διαδικασία συγκρότησης του
προγράμματος του Φεστιβάλ και επομένως δεν ήταν δυνατό να συμπεριληφθούν πολλοί
(νέοι) Έλληνες καλλιτέχνες στον προγραμματισμό του Φεστιβάλ για το 2016.
Τα χρόνια που θα ακολουθήσουν ο Fabre και η ομάδα του θα εξοικειωθούν πολύ περισσότερο με
το ελληνικό καλλιτεχνικό περιβάλλον. Επίσης θα συνεργαστούν με αρκετούς Έλληνες
βοηθούς-επιμελητές, ώστε να εξασφαλίσουν μια ενδιαφέρουσα επιλογή Ελλήνων
καλλιτεχνών. Αυτή τους η εξοικείωση θα οδηγήσει και σε πιο προσαρμοσμένες δομές
προγραμματισμού.
Ο Fabre και η ομάδα του αποσκοπούν στην εξασφάλιση
της καινοτομίας στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, μέσω, μεταξύ άλλων, της δημιουργίας
περισσότερων ευκαιριών για τους νέους καλλιτέχνες. Ήδη κατά το πρώτο έτος της
επιμέλειας, θα καταβληθούν προσπάθειες να πραγματοποιηθεί ένα συνέδριο και να
δημιουργηθεί μια μαθησιακή πλατφόρμα για τους νέους Έλληνες καλλιτέχνες με τη
μορφή της Ακαδημίας Νέων Καλλιτεχνών.
Αυτή θα αποτελείται τόσο από τα υπάρχοντα όσο και από νέα εργαστήρια, σεμινάρια
και πρακτικές ασκήσεις, καθώς και υποτροφίες για περίπου 50 νέους Έλληνες
καλλιτέχνες (δείτε την ενότητα Ακαδημία
Νέων Καλλιτεχνών).
Σημείωμα του Jahn Fabre
Το
Βέλγιο, όπως πολλές άλλες χώρες, χαρακτηρίζεται από ένα πολυπολιτισμικό και
ποικιλόμορφο πληθυσμό. Ένα τέταρτο του πληθυσμού της είναι μη-βελγικής καταγωγής, και η μικρή αυτή χώρα έχει τρεις
επίσημες γλώσσες και γλωσσικές ζώνες. Η Αμβέρσα, η πόλη στην οποία γεννήθηκα,
ζω και εργάζομαι, μετρά περισσότερες εθνικότητες από τη Νέα Υόρκη. Η εθνική
ομάδα ποδοσφαίρου, οι «De Rode Duivels»
ή οι «Κόκκινοι Διάβολοι», αντιπροσωπεύει αυτήν ακριβώς την πολυπολιτισμικότητα.
Ποδοσφαιριστές διαφορετικής εθνικής προέλευσης, διαφορετικού χρώματος δέρματος
και θρησκείας, που μιλούν διαφορετικές γλώσσες, αποτελούν μία ομάδα. Όταν οι Κόκκινοι
Διάβολοι επιλέχθηκαν για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου, οι υποστηρικτές
τους έγιναν ένα. Ανεξάρτητα από τη φυλή, το χρώμα, το υπόβαθρο, την κληρονομιά
και τη γλώσσα, οι υποστηρικτές τους στάθηκαν πίσω από την ομάδα τους - ως ένα
έθνος και μία εθνικότητα. Κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος, η χώρα
χρωματίστηκε με μαύρο, κίτρινο και κόκκινο.
Σε μια εποχή όπου τα
όρια που γνωρίζουμε αλλάζουν, αναδύονται ζητήματα ταυτότητας: τι σημαίνει να
είσαι Βέλγος, να είσαι Ευρωπαίος, να είσαι κομμάτι αυτού του κόσμου; Το
καλοκαίρι του 2014, στη μικρή χώρα του Βελγίου, η απάντηση φαινόταν, για μια
στιγμή, να είμαι πολύ σαφής: το να είναι Βέλγος σημαίνει να υποστηρίζεις τους
Red Devils - ανεξάρτητα από οτιδήποτε άλλο. Ήμασταν μαζί επειδή ήμασταν
διαφορετικοί, τιμώντας την πολυεπίπεδη και σύνθετη ταυτότητα του άλλου,
αγκαλιάζοντας τις ομοιότητες και τις διαφορές μας.
Στην πρώτη μου χρονιά
ως καλλιτεχνικός διευθυντής, θέλω να δημιουργήσω ένα αφιέρωμα στο Βέλγιο. Το
Βέλγιο, γιατί αυτή η μικρή χώρα είναι το σπίτι και το καταφύγιο μου. Γεννήθηκα
και ανατράφηκα στο Βέλγιο, και έτσι έχω αναπτύξει την καλλιτεχνική πρακτική μου
από εδώ, ως μια πύλη προς τον υπόλοιπο κόσμο. Το Βέλγιο, επειδή πολλοί διεθνούς
φήμης καλλιτέχνες γαλουχήθηκαν εδώ. Στη δεκαετία του 1980, το Βέλγιο γέννησε το
«φλαμανδικό Κύμα», μια ομάδα διαθεματικών καλλιτεχνών που ανέτρεψε
τις καλλιτεχνικές συμβάσεις και επηρέασε την καλλιτεχνική σκηνή ώστε να γίνει
αυτό που είναι σήμερα. Το Βέλγιο, λόγω της υπερ-διαφορετικότητας και της
πολύ-πολιτισμικότητας - τόσο στο γήπεδο, όσο και στους δρόμους και τις γκαλερί.
Αναπτύσσοντας αυτό το
θέμα, ελπίζω να μετατρέψω το Φεστιβάλ σε ένα τόπο συνάντησης διαφορετικών
εθνικοτήτων, πολιτισμών, γλωσσών και εμπειριών. Μακάρι όλοι να μοιραστούμε τη
σκηνή - όχι μόνο μέσα από ένα διάλογο των διαφορών, αλλά σε αναζήτηση του τι
μας συνδέει, σε μια αναζήτηση για μια κοινή ταυτότητα στο γόνιμο έδαφος που η
τέχνη κάθε φορά αποδεικνύει ότι είναι.
Αυτή η υπέρβαση των
ορίων διατρέχει όλες τις επιλογές μου σχετικά με τους καλλιτέχνες. Το πρόγραμμα
θα επιχειρήσει να συνδυάσει διαφορετικά καλλιτεχνικά αντικείμενα. Θα αναμετρηθώ
και θα συναρμόσω το θέατρο, το χορό, τις παραστατικές τέχνες, τα εικαστικά, τη
λογοτεχνία, τη μουσική και τον
κινηματογράφο. Μέσα σε όλες αυτές τις μορφές της τέχνης η αναζήτηση για τα όρια κατέχει συχνά
κεντρική θέση. Οι δικοί μου ερμηνευτές - ή όπως εγώ τους αποκαλώ: «πολεμιστές
της ομορφιάς» - αποσκοπούν και στη γεφύρωση των ορίων. Πασχίζουν για το
ασύλληπτο, το ανέφικτο, κατά τη διάρκεια αυτών των μαγικών στιγμών μέσα σε ένα
έργο τέχνης. Σε κάθε έργο τέχνης, ψάχνω για αυτά τα loci
της οριακότητας, τις στιγμές της παράβασης.
Το ποδόσφαιρο είναι κι
αυτό μια μορφή τελετουργίας, μια μορφή θεάτρου. Ποδόσφαιρο σημαίνει δράμα,
σημαίνει να αντιμετωπίζεις την πραγματικότητα και δημιουργείς τη δική σου
μοίρα. Ποδόσφαιρο σημαίνει θαύματα, και σημαίνει να κάνεις το αδύνατο δυνατό. Η
αθανασία επιτυγχάνεται μέσω της θνητότητας του σώματος. Χωρίς να είμαι αφελής,
ελπίζω ότι η τέχνη μπορεί να πάει ένα βήμα πιο πέρα από την πολιτική. Η σκηνή
διεγείρει την αλληλεγγύη, η τέχνη διερευνά την ουτοπία. Μακάρι ο φόβος πάντα να
παραβιάζεται από την ελευθερία, και η κρίση να οδηγεί πάντα στη δημιουργία.
Σε αυτά τα τέσσερα χρόνια που θα επιμελούμαι το
Διεθνές Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου ελπίζω να χτίσω γέφυρες και να αναπτύξω
το διάλογο. Ελπίζω να καταστήσω το Φεστιβάλ αντιπροσωπευτικό της
πολυπολιτισμικής κοινωνίας μέσα στην οποία βρίσκεται. Ένα Φεστιβάλ που
μορφοποιεί ένα καθρέπτη του κόσμου και
την ίδια στιγμή ένα εσωτερικευμένο παράλληλο σύμπαν, όπου η ποικιλομορφία
αποδεικνύεται ότι δεν είναι πρόβλημα, αλλά υπόσχεση – για μια καλύτερη τέχνη,
ένα καλύτερο μέλλον και έναν καλύτερο κόσμο
