ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ - ΑΝΤΖΕΛΑ ΔΕΛΗΧΑΤΣΙΟΥ: "ΤΟ ΔΥΣΚΟΛΟ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΑΝΘΡΩΠΟ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ ΝΙΩΘΕΙ ΜΟΝΟΣ..."

« Όχι, δεν είσαι λεύτερος· το σκοινί, όπου είσαι δεμένος, είναι λίγο πιο μακρύ από τους άλλους ανθρώπους· αυτό είναι όλο. Του λόγου σου, αφεντικό, έχεις μακρύ σπάγκο, πας κι έρχεσαι, θαρρείς πως είσαι λεύτερος· μα το σπάγκο δεν τον κόβεις. Κι άμα δεν κόψεις το σπάγκο…»

Το εφήμερο της ύπαρξης, η σχέση μας με το θείο και η αναζήτηση της αλήθειας πέρα από τις κοινωνικές συμβάσεις σμίγουν στην σκηνή του Τεχνοχώρου Chimeres στο Μεταξουργείο την σκοτεινή, μοναχική και ανήσυχη φύση του Ρίλκε με την ορμή, το πάθος και τον αντισυμβατικό χαρακτήρα του ήρωα του Καζαντζάκη, Αλέξη Ζορμπά, μέσα από την παράσταση «Κάθε Τι Μια Φορά» σε σκηνοθεσία Άντζελας Δεληχάτσιου. Με τους στίχους του Αυστρογερμανού λυρικού ποιητή από τις Ελεγείες του Ντουίνο “Κάθε Τι μια φορά, μια φορά μόνο» ως mantra και τον Ζορμπά “ως ψυχικό οδηγό, «γκουρού» όπως τον λένε οι Ιντοί, «Γέροντα» όπως τον λένε οι καλόγεροι στο Αγιονόρος”, η ηθοποιός, σκηνοθέτης και εκπαιδεύτρια από την Αμερική Άντζελα Δεληχάτσιου, εμπνέεται από τις προσεγγίσεις  του Γκροτόφσκι, των Viewpoints και του σωματικού αυτοσχεδιασμού και με όχημα το θέατρο της επινόησης  συν-δημιουργούν μαζί με τις ερμηνεύτριες Έλια Βεργανελάκη, Κατερίνα Κλειτσιώτη, Νατάσσα Νταϊλιάνη και Δήμητρα Σκέμπη  με τρόπο αθώο αλλά και βαθιά συγκινητικό ένα εργοτάξιο Αγγέλων και Ανθρώπων, κρατώντας πάνω από τους τελευταίους άλλοτε φτερά και άλλοτε αποστάσεις… 

Πως προέκυψε η ιδέα για αυτή την παράσταση;

Η performance προέκυψε από μια παρατήρηση που έκανα διαβάζοντας τους  συγκεκριμένους συγγραφείς: και οι δύο φαίνονταν να είχαν επηρεαστεί από ανατολικές μεταφυσικές φιλοσοφίες, όπως ο βουδισμός. Όταν έκανα βαθύτερη έρευνα, έμαθα ότι όντως ο Καζαντζάκης χαρακτήρισε τον Βούδα ως έναν από τους πνευματικούς πατέρες του. Επίσης, ο Ρίλκε έγραψε τρία ποιήματα για τον Βούδα. Εκτός από τον βουδισμό, και οι δύο ταξίδεψαν πολύ και επηρεάστηκαν από τον πολιτισμό και τις θρησκείες διάφορων χωρών, και με βάση την εμπειρία τους αυτή ο καθένας δημιούργησε τη δικιά του ιδιαίτερη κοσμοθεωρία. Έτσι, πέρα από το αρκετά διαφορετικό ύφος, βρίσκω ενδιαφέρον το ότι τους ενώνει τελικά μια παρόμοια θεματολογία: το εφήμερο της ύπαρξης, η σχέση μας με το θείο, η αναζήτηση για αλήθειες έξω από τις κοινωνίες όπου μεγάλωσαν. Επίσης, είναι σχεδόν συνομήλικοι (ο Ρίλκε γεννήθηκε το 1875, και ο Καζαντζάκης το 1883), οπότε μοιράζονται μια εποχή με έντονα γεγονότα στην Ευρώπη.

«Κάθε Τι μια φορά, μια φορά μόνο», γράφει ο Ρίλκε. Τι σημαίνει να έχεις υπάρξει αυτή την μια φορά μόνο, πραγματικά;

Αυτό το απόσπασμα απ’ τον Ρίλκε, απ’ όπου διαλέξαμε και τον τίτλο, είναι μια υπενθύμιση ότι είμαστε εφήμεροι, ότι θα πεθάνουμε και δεν θα ξανά υπάρξουμε σ’ αυτή τη μορφή. Αυτό μπορεί να ακούγεται σκοτεινό και απελπιστικό από μια άποψη, αλλά απ’ την άλλη μπορεί να μας ξυπνήσει και να μας υπενθυμίσει να εκτιμάμε όλες τις στιγμές της ζωής μας. Πάντως είναι πολύ δύσκολο να το κάνουμε αυτό – να εκτιμάμε και τις δύσκολες στιγμές της ζωή μας, και γενικά να είμαστε ‘ξύπνιοι’. Από πρακτικές που έχω κάνει με τον διαλογισμό και τη γιόγκα, καταλαβαίνω ότι περνάω την περισσότερη ώρα της ημέρας ‘κοιμισμένη’ ή μη παρούσα στη παρούσα στιγμή – με τη σκέψη για το τι θα κάνω αργότερα, αγχωμένη για κάτι που δε πήγε καλά πριν, μη ικανοποιημένη με το ένα ή το άλλο, θυμωμένη με κάποιον, ονειροπολώντας χωρίς να παρατηρώ τι είναι μπροστά μου – και όταν κάπως θυμηθώ να επιστρέψω στη παρούσα στιγμή, όλα είναι καλά. Για τη παράσταση, επίσης εμπνεύστηκα να μελοποιήσω τη φράση «Κάθε τι μια φορά, μια φορά μόνο» και έγινε ένα κεντρικό τραγούδι στη παράσταση, που ακούγεται λίγο σαν ‘mantra’, και με ‘ξυπνάει’ όταν το σκέφτομαι και στη καθημερινή μου ζωή.

Πού συναντούν οι Ελεγείες του Ντουίνο τον Ζορμπά του Καζαντζάκη;

Στη παράσταση ακούγονται κείμενα του Ρίλκε από Το Βιβλίο των Ωρών, τις Ελεγείες του Ντούινο, και δυο γράμματά του, σε συνομιλία με κείμενα του Καζαντζάκη από το Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά. Με ενδιέφερε ότι και οι δύο συγγραφείς είχαν σχέση με τη πνευματική αναζήτηση, αλλά ότι γράφανε με πολύ διαφορετικό ύφος. Αυτή η διαφορά ανάμεσά τους μας αφήνει την ελευθερία να κατανοήσουμε ότι υπάρχουν ποικίλοι δρόμοι προς την πνευματικότητα. Συγκεκριμένα, από τον Καζαντζάκη, διαλέξαμε το Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, επειδή μας ενδιέφερε να τονίσουμε το χιούμορ ως δρόμο προς την πνευματικότητα. Με τον Ρίλκε, εστιάσαμε στον λυρισμό και το μυστήριο της ποίησης του από το Βιβλίο των Ωρών και τις Ελεγείες του Ντουίνο, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα αλλόκοτης προσευχής.  Είναι μια ενδιαφέρουσα αντίφαση τόνου ανάμεσα στους δύο συγγραφείς που πρόκειται να δημιουργήσει έναν χιουμοριστικό μυστικισμό.

Όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην Αμερική το έργο του Καζαντζάκη «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, δημοσιογραφικά μέσα το χαρακτήρισαν «δύναμη ζωής». Εσείς πότε ήρθατε πρώτη φορά σε επαφή με το συγκεκριμένο κείμενο και πόσο επηρεαστήκατε από αυτό;

Ήταν το πρώτο βιβλίο που διάβασα του Καζαντζάκη μεγαλώνοντας στην Αμερική, και μάλιστα σε μετάφραση στα Αγγλικά, αλλά ήταν μόνο αφότου είχα εγκατασταθεί στην Ελλάδα πριν έξι χρόνια και είχα διαβάσει 4-5 βιβλία του Καζαντζάκη στα Ελληνικά, που επέστρεψα στο Βίος και πολιτεία και το εκτίμησα τόσο. Πρώτα απ’ όλα νομίζω για το χιούμορ του, και μετά επειδή ο Ζορμπάς είναι ένας πολύ ασυνήθιστος πρότυπος ‘γκουρού’ – όχι ο σοβαρός μοναχός με ράσα, που πρώτα νόμιζα ότι έψαχνα όταν ξεκίνησα το ψάξιμο μου με το διαλογισμό και τη γιόγκα. Ταυτίζομαι πολύ με τη φράση που ακούγεται στη παράσταση:  «Αν ήταν στον κόσμον όλο σήμερα να διάλεγα ένα ψυχικό οδηγό, «γκουρού» όπως τον λένε οι Ιντοί, «Γέροντα» όπως τόνε λένε οι καλόγεροι στο Αγιονόρος, σίγουρα θα διάλεγα το Ζορμπά.»  

Πως προσεγγίζετε σκηνοθετικά στην παράσταση τα κείμενα των δυο συγγραφέων;

Η παράσταση χρησιμοποιεί κάποιες θεατρικές τεχνικές που δεν είναι πάρα πολύ συνηθισμένες στην Ελλάδα – το σωματικό θέατρο, το θέατρο της επινόησης (devised theatre), και την εξερεύνηση της μουσικότητας των κειμένων. Με τον όρο “σωματικό θέατρο” εννοούμε ότι έχουμε επηρεαστεί από τις προσεγγίσεις -μεταξύ άλλων- του Γκροτόφσκι, των Viewpoints, του σωματικού αυτοσχεδιασμού. Οπότε, ξεκινάμε με μια σωματική εξερεύνηση των κειμένων στο χώρο, ώστε να βρούμε δοχεία και δράσεις που υποστηρίζουν το νόημα και τα συναισθήματα που θέλουμε να μεταδώσουμε στο κοινό. Επίσης δουλεύουμε με μια προσέγγιση devised theater (θέατρο της επινόησης) - όπου η κάθε ηθοποιός – η Έλια Βεργανελάκη, η Κατερίνα Κλειτσιώτη, η Νατάσσα Νταϊλιάνη, η Δήμητρα Σκέμπη – είναι και συν-δημιουργός και φέρνουν όλες δικές τους ιδέες για δράσεις και εικόνες και αντικείμενα, και μαζί χτίζουμε το τελικό σύνολο.  Όλα αυτά γίνονται με μια site-specific χρήση του χώρου, όπου οι τοίχοι, τα παράθυρα, το μπαλκόνι και τα μινιμαλιστικά σκηνικά αντικείμενα παίζουν σημαντικό ρόλο, σε συνδυασμό με μια αλληλεπίδραση με τον φωτισμό-εγκατάσταση.

Όσον αφορά τη μουσικότητα των κειμένων, έγιναν κάποια καινούργια πράγματα σ’ αυτή τη παράσταση (σε σχέση με τις προηγούμενες δουλειές που έχουμε κάνει μαζί ως ομάδα). Πρώτα, συνέθεσα τέσσερα τραγουδάκια (η πρώτη εμπειρία μου με τη σύνθεση) πάνω σε κείμενα του Ρίλκε που ακούγονται στη παράσταση. Επίσης, οι ηθοποιοί παίζουν μουσικά όργανα μέσα στη παράσταση, από αρχάριο επίπεδο μέχρι επαγγελματικό. Τα τραγούδια αυτά επανέρχονται σαν μουσικά μοτίβα σε συνδυασμό με τα αποσπάσματα των κειμένων που εμφανίζονται επαναληπτικά. Βασικά, όλοι οι ήχοι που ακούγονται μέσα στη παράσταση – παράθυρα και πόρτες που ανοίγουν και κλείνουν, μεταλλικά αντικείμενα που κάνουν θορύβους στη σκηνή, μουσική, κείμενο, όλα είναι μέρος του ηχητικού τοπίου που δημιουργείται.

Τι θεωρείτε ότι λείπει από την ζωή μας σήμερα;

Μας λείπει ο χρόνος και η ηρεμία να απολαύσουμε τα απλά πράγματα της ζωής: μια στιγμή καθισμένοι σε ένα παγκάκι να εκτιμούμε τον ήλιο, μια χαλαρή συζήτηση με έναν άγνωστο σε ένα ψιλικατζίδικο, ένα απόγευμα που δεν έχουμε κανονίσει τίποτα και γίνονται αυθόρμητα ωραία απρόβλεπτα πράγματα με κόσμο που αγαπάμε. Αυτές οι εμπειρίες ακόμα συμβαίνουν, αλλά πιο σπάνια απ’ ότι θα ’πρεπε, επειδή είμαστε πιεσμένοι με τα προγράμματά μας, είμαστε σκυμμένοι πάνω από τα κινητά μας στο τρένο και στο λεωφορείο και στο δρόμο, είμαστε απομονωμένοι στα σπίτια μας με το ίντερνετ σαν συντροφιά. Τα λόγια του Ζορμπά – αν και γράφτηκαν πριν από πάνω από εβδομήντα χρόνια – μας υπενθυμίζουν να ξυπνήσουμε στα απλά αλλά σημαντικά πράγματα:  «Να ξέραμε, αφεντικό, τι λένε οι πέτρες, τα λουλούδια, η βροχή! Μπορεί να φωνάζουν, να μας φωνάζουν, κι εμείς να μην ακούμε.  Να, όπως κι εμείς φωνάζουμε κι αυτά δεν ακούνε. Πότε θ’ ανοίξουν τα αυτιά του κόσμου, αφεντικό;  Πότε θ’ ανοίξουν τα μάτια μας να δούμε; Πότε θ’ ανοίξουν οι αγκαλιές μας, πέτρες, λουλούδια και βροχή κι άνθρωποι ν’ αγκαλιαστούμε;»

Ελεύθερος άνθρωπος ποιος είναι κατά την γνώμη σας;

Ελεύθερος άνθρωπος είναι κάποιος που καταλαβαίνει τις πιέσεις και τις πραγματικότητες και τις συμβάσεις της κοινωνίας όπου ζει, αλλά που μπορεί να σκεφτεί ελεύθερα αν θα ακολουθήσει τους συνηθισμένους δρόμους ή αν θα εφεύρει καινούργιους δρόμους και τρόπους αντιμετώπισης των ζητημάτων της ζωής. Το καλό με τον ελεύθερο άνθρωπο είναι πολλές φορές οι εφευρέσεις και οι καινούργιοι τρόποι σκέψεις βοηθάνε και τη κοινωνία όπου ζει. Το δύσκολο με τον ελεύθερο άνθρωπο είναι ότι πολλές φορές νιώθει μόνος και μη αποδεκτός από τη κοινωνία του επειδή σπάει τους κανόνες και τον θεωρούν επικίνδυνο ή τρελό.  

Αν επιλέγατε μια φράση από την παράσταση που βαραίνει ιδιαίτερα μέσα σας ποια θα ήταν αυτή;

Αυτό το καιρό σκέφτομαι πολύ μια φράση που λέει ο Ζορμπάς προς το τέλος του έργου  «άμα δεν κόψεις το σπάγκο...».  Όλο το απόσπασμα λέει: « Όχι, δεν είσαι λεύτερος· το σκοινί, όπου είσαι δεμένος, είναι λίγο πιο μακρύ από τους άλλους ανθρώπους· αυτό είναι όλο. Του λόγου σου, αφεντικό, έχεις μακρύ σπάγκο, πας κι έρχεσαι, θαρρείς πως είσαι λεύτερος· μα το σπάγκο δεν τον κόβεις. Κι άμα δεν κόψεις το σπάγκο…»

Και σκέφτομαι πολύ τι σημαίνει αυτό για τη δικιά μου ζωή;  Πού δεν είμαι «λεύτερη»;  Ποιον σπάγκο έχω να κόψω ακόμα;  Έχει να κάνει με το θέατρο;  Με τη προσωπική μου ζωή;  Δεν είμαι σίγουρη τι σημαίνει ακριβώς για μένα, αλλά με ιντριγκάρει και νιώθω ότι υπάρχει ένα μάθημα εκεί για μένα που δεν έχω καταλάβει ακόμα.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ

ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΡΑΜΑΝΤΑΝΗ

*Λόγω της μεγάλης ανταπόκρισης του κοινού παρακαλούνται όσοι ενδιαφέρονται να παρακολουθήσουν την παράσταση να κάνουν εγκαίρως την κράτηση τους για την ημέρα επιλογής τους καθώς οι θέσεις εξαντλούνται γρήγορα! Μπορείτε να πραγματοποιήσετε την κράτηση σας τηλεφωνικά στο +30 6946102862, 13.00-21.00, με email στο flagrantedeli@gmail.com ήι με μήνυμα στην σελίδα της παράστασης στο facebook.

Info

Ημερομηνίες παραστάσεων
Δευτέρα και Τρίτη στις 21.00, από 15 Οκτωβρίου έως 20 Νοεμβρίου
Tεχνοχώρος Chimeres, Πυθοδώρου 6, Μεταξουργείο
Πλησιέστερος σταθμός Μετρό: Μεταξουργείο
Ώρα έναρξης: 21:00
Διάρκεια: 80’

Είσοδος με ελεύθερη συνεισφορά

Κρατήσεις απαραίτητες
Για πληροφορίες και κρατήσεις: +30 6946102862, 13.00-21.00
flagrantedeli@gmail.com