“Fucking Games”: Ας μιλήσουμε για ανθρώπινες σχέσεις!
Τον Δημήτρη Κομνηνό τον συνάντησα για πρώτη φορά «Λόγω Φάτσας» πριν από δυο χρόνια περίπου στο Θέατρο Βικτώρια. Σήμερα τον συναντώ ξανά με αφορμή την σκηνοθεσία του βραβευμένου με Laurence Olivier έργου του Σκωτσέζου συγγραφέα Grae Cleugh “Fucking Games”, στο φουαγιέ του μικρού θεάτρου της Πλατείας Βικτωρίας. Ερωτικά παιχνίδια ή "Γ… μένα" παιχνίδια; Όπως και να το δει κανείς το σεξ και η ομοφυλοφιλία είναι μόνο η αφορμή για να μιλήσουμε για την ουσία, που δεν είναι άλλη από τις ανθρώπινες σχέσεις. Ίδιες, διαχρονικές, συγκρουσιακές, αδιαχείριστες, σκλαβωμένες μέσα στα θέλω μας και ενδεικτικές μιας βαθιάς ηθικής και κοινωνικής κρίσης που βιώνουμε δυστυχώς μόνο ως παράπλευρη απώλεια. Μέσα από μια σκληρή θεατρική φόρμα, όπως αυτή του In yer face theater o συγγραφέας και σημαντικός εκπρόσωπος του κινήματος μας «πετάει στα μούτρα» αλήθειες που ίσως θα πονούσαν λιγότερο ντυμένες αλλά φαίνονται καλύτερα γυμνές γύρω από τις κατασκευές και τα άλλοθι που σφραγίζουν την προσωπική μας καταδίκη.
Τι ακριβώς είναι το Fucking Games ;
Ακριβώς αυτό που λέμε. It’s all about sex. Είναι αυτό που έχουμε στην ζωή μας ως μεγαλύτερη απόλαυση, αγωνία, πηγή αναζήτησης, εργαλείο ταυτότητας και τα τελευταία χρόνια κυρίως εργαλείο επιβεβαίωσης και εξουσίας. Αυτό επισημαίνεται στο έργο και αυτό έγραψε και ο Michael Billington στην Guardian όταν έκανε την κριτική για το έργο. Με αφορμή το σεξ ο Grae Cleugh ασχολείται κυρίως με τις ανθρώπινες σχέσεις.
Γιατί αυτό το έργο τώρα;
Αυτή την στιγμή έχουμε μπει σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συγκυρία. Έχουμε μπει σε μια βαθιά οικονομική κρίση , η οποία κατά την γνώμη μου έχει κοινωνικές ρίζες και όχι οικονομικές. Κοινωνικές γιατί μας έφαγε η απληστία, καλομάθαμε σε αγαθά, κλείσαμε τα μάτια στον κίνδυνο της υπέρ – πληθώρας των αγαθών που μας προσφέρθηκαν και κυρίως κλείσαμε τα μάτια στον εσωτερικό μας κόσμο και πιο πολύ στο σκοτεινό μας κομμάτι, αυτό δηλαδή που μας επιτρέπει να δούμε και να συνομιλήσουμε με τα πράγματα που θα μας πήγαιναν στο φως. Για παράδειγμα το σεξ για μένα είναι και πόλεμος. Αυτό που συμβαίνει αυτή την στιγμή εκεί έξω είναι πόλεμος. Επιπλέον το δημόσιο , το οποίο βρίσκεται σε μια βαθύτατη κρίση αυτή την στιγμή ξεκινάει από το ιδιωτικό και αυτό είναι ένα πολιτικό σχόλιο. Αν δεν ταχτοποιήσουμε τα του οίκου μας, αν δεν απελευθερωθούμε εμείς απέναντι στα θέλω μας, αν δεν απελευθερώσουμε τους γύρω μας από τα δικά τους θέλω, αν δεν επιτρέψουμε την πραγματική ελευθερία ζωής γύρω μας – πράγματα που δεν υπάρχουν σε γενικές γραμμές στην Ελλάδα, αν εξαιρέσουμε την Αθήνα που κάπως έχει αρχίσει και παίρνει μπροστά – τότε δεν μπορούμε να βγούμε και να μιλήσουμε για τίποτα συλλογικό. Επομένως σίγουρα το τώρα έχει σημασία γιατί αυτό που είναι το προσωπικό, το αδιαχείριστο, ακατάστατο πρέπει να μπει σε μια τάξη για να προχωρήσουμε παρακάτω. Αν θέλουμε βέβαια να βάλουμε κάποτε μια τάξη. Εγώ δεν πιστεύω ότι είμαστε σίγουροι ότι θέλουμε ακόμα. Ακόμα γκρεμίζεται το οικοδόμημα.
Στο σκηνοθετικό σου σημείωμα αναφέρεις τις λέξεις «άλλοθι» και «προσωπική καταδίκη» και μοιάζει λίγο σαν να μιλάμε για κάποιο έγκλημα. Τελικά είναι έγκλημα το να είναι κανείς ομοφυλόφιλος;
Νομίζω καταρχάς ότι οι σκληρότεροι κριτές του εαυτού μας είμαστε εμείς. Άνθρωποι που γενικώς άγονται και φέρονται, θεωρώ ότι είναι άνθρωποι που δεν ξέρουν τους εαυτούς τους. Το γεγονός ότι ο Grae Cleugh αυτή την στιγμή τα βάζει με τον εαυτό είναι γιατί ο τελευταίος άνθρωπος που συνομιλούμε συνήθως είναι ο εαυτός μας και συνήθως δεν μιλάμε με τον εαυτό μας με κολακευτικά λόγια. Πιστεύω ότι πρέπει να αγαπάμε τον εαυτό μας. Όχι να του επιτρέπουμε τα πάντα αλλά να τον γνωρίζουμε. Να ξέρουμε τις σκοτεινές του πλευρές και ανάλογα να πηγαίνουμε με το ρεύμα μας. Το ρεύμα αυτό είναι ένα ρυάκι έχει και την θλίψη , την οργή αλλά και την χαρά. Πρέπει λοιπόν να επιτρέπει και ορισμένα χατίρια. Όταν είμαστε συνέχεια επικριτικοί δεν κάνουμε τίποτα. Αυτή για μένα είναι η προσωπική καταδίκη και προσπαθώντας να την αποφύγουμε ή που θα πετάξουμε απέναντι το υλικό αδιαχείριστο ή που θα το χώσουμε κάτω απ’ το χαλί , που δεν χώνεται.
Θεωρείς ότι η ομοφυλοφιλία είναι ταυτισμένη ακόμα και σήμερα από την πλειονότητα των ανθρώπων με το AIDS και τις εφήμερες σχέσεις.
Ναι οπωσδήποτε. Η ομοφυλοφιλία βρίσκεται ακόμα στην Ελλάδα σε καλύτερο επίπεδο από αυτό που ήταν πριν από 20 χρόνια αλλά βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση. Αυτό είναι και ένα από τα θέματα του έργου. Ο συγγραφέας τονίζει ότι πρέπει και οι ομοφυλόφιλοι να αναλάβουν τις ευθύνες τους, όχι στο επίπεδο του “score fucking” αλλά στο επίπεδο της ουσιαστικής ισότητας. Και αυτό γιατί όλοι είμαστε άνθρωποι είτε είμαστε ομοφυλόφιλοι είτε ετεροφυλόφιλοι, με τις ίδιες ελευθερίες, τα ίδια δικαιώματα, το ίδιο δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό και την αυτοδιάθεση. Το τι το κάνουμε όμως αυτό είναι ευθύνη. Και αυτό είναι επίσης ένα πολιτικό σχόλιο. Γιατί αν δεν αναλάβουμε την ευθύνη δεν πρόκειται να πάμε πουθενά. Και γενικά έχουμε μια τάση να την αποφεύγουμε την ευθύνη.
Πιστεύεις ότι οι ομοφυλόφιλοι έχουν μερίδιο ευθύνης για αυτή την εικόνα;
Μεγάλο. Αν συνυπολογίσει μάλιστα κανείς, πόσοι ομοφυλόφιλοι αυτοί την στιγμή βρίσκονται σε θέσεις κλειδιά.
Το έργο του Cleugh παρουσιάζει την πραγματικότητα γύρω από τις σχέσεις μέσα από ένα ιδιαίτερα σκληρό είδος θεάτρου, όπως το in yer face theater. Πιστεύεις ότι κατ αρχήν το ελληνικό κοινό είναι εξοικειωμένο με αυτό το είδος θεάτρου και κατά πόσο υπάρχει ο κίνδυνος να στρέψει τελικά τον θεατή εναντίον των ομοφυλοφίλων;
Ας μιλήσουμε για θέατρο. Το θέατρο είναι πάντα μια σύμβαση που για να εκφράσει κάποιες φορές ορισμένα πράγματα όπως είναι, χρειάζεται να καταφύγει στα άκρα. Να χρησιμοποιήσει δηλαδή όχι μια από αυτές τις ιστορίες που συμβαίνουν σε κάθε σπιτικό κάθε μέρα αλλά μια ακραία ιστορία που συνέβη σε ένα σπιτικό μια μέρα για να καταλάβουμε τι συνέβαινε κάτω από την επιφάνεια αυτού του σπιτιού. Το συγκεκριμένο έργο όντως εκφράζεται μέσα από το in yer face theater και ο Cleugh είναι ένας από τους γνήσιους εκφραστές αυτού του κινήματος. Δεν είναι σωστό ή λάθος , ότι εμφανίζει σεξ και ναρκωτικά επί σκηνής. Θα έλεγα για μένα δεν είναι καν το σοκαριστικό αυτό το κομμάτι. Είναι πολύ πιο ενδιαφέρον και πολύ πιο άγριο το mind game πίσω από όλο αυτό το πράγμα παρά η ίδια η πράξη που στο φινάλε είναι και το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας. Για μένα το in yer face theater δεν ξέρω πόσο μέλλον έχει. Είναι μια θεατρική φόρμα που έχει ξεκινήσει από την δεκαετία του 90 , έχει κάνει έναν πρώτο κύκλο, μπορεί να έχει ακόμα πράγματα να πει και σίγουρα όσο μιλάμε ουσιαστικά όλα τα είδη θεάτρου έχουν παρόν και μέλλον. Όσο μιλάμε για θεατρικές φόρμες χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο μπορούμε να μιλάμε μόνο για πειράματα που κάποια στιγμή τελειώνουν.
«Οι γκέι αντιμετωπίζουν την ζωή αλλιώς…» λέει κάποια στιγμή μια φράση του έργου. Δηλαδή;
Υπάρχει ένας καβγάς που εξελίσσεται μέσα στο έργο. Υπάρχουν δυο σχολές σκέψης, οι οποίες είναι πολύ ενδιαφέρουσες, όπως τις έχει εντάξει ο συγγραφέας στο έργο ,γιατί έχει βάλει την πιο «προοδευτική άποψη» να εκφέρεται από έναν 50χρονο και την πιο συντηρητική να εκφέρεται από έναν 20χρονο. Είναι λίγο έτσι τα πράγματα σήμερα παρόλο που τους 20χρονους του βρίσκω πιο μπροστά απ’ ότι τους 50χρονους. Νομίζω ότι κάτι πάει να γίνει με αυτούς. Η μία άποψη λοιπόν είναι ότι οι γκέι βλέπουν την ζωή αλλιώς γιατί δεν ζούμε τον κομφορμισμό των στρέιτ με την παντρειά, τα παιδιά, το εμπορικό κέντρο, την δουλίτσα και το σπιτάκι μας και η άλλη άποψη είναι ότι επειδή δεν βλέπουμε την ζωή έτσι έχουμε δημιουργήσει ένα χαοτικό, σκληρό κόσμο στον οποίο τελικά μεγαλώνουμε μόνοι μας με αποτέλεσμα να μην καταφέρνουμε επίσης τίποτα.
Ωστόσο πρόσφατα δημιουργήθηκε πολύ μεγάλη συζήτηση γύρω από το θέμα του γάμου των ομοφυλοφίλων.
Αυτό είναι λιγάκι πολιτικό. Υπάρχει όντως και μια μερίδα που διεκδικεί το δικαίωμα αυτό και δεν μπορείς να της το αφαιρέσεις. Εγώ είμαι εναντίον του γάμου γενικώς όμως η θεσμοθέτηση του γάμου στους γκέι έχει μεγάλη σημασία. Και ξέρεις γιατί; Για να νομιμοποιήσει – όσο κι αυτό ακούγεται περίεργο και συντηρητικό – το οκ της ομοφυλοφιλίας στις σχέσεις. Όσο δεν υπάρχει αυτή η επιλογή, η ελευθεριότητα υπαγορεύει τις εφήμερες σχέσεις. Κάτι το οποίο έχει αρχίσει πια να συμβαίνει και στους στρέιτ , οπότε πέφτουν και εκεί οι μάσκες λίγο και ίσως ξεπροβάλει ένας νέος δρόμος ευφυΐας στις σχέσεις του μέλλοντος. Ίσως δηλαδή η πολυγαμία να είναι το επόμενο μεγάλο κομμάτι. Δεν ξέρω. Θέλει πολύ μεγάλη αντοχή για να μπορέσεις να αντέξεις μια σχέση γενικώς. Η Κική Δημουλά έχει πει μια καταπληκτική φράση για το θέμα αυτό «ο άνθρωπος κατάμονος πώς να αντέξει τον εαυτό του όλο». Η αλήθεια είναι ότι γεννιόμαστε και πεθαίνουμε μόνοι μας και όσο πιο γρήγορα το καταλάβουμε θα καταφέρουμε να μπούμε σε μια σχέση με την αφετηρία της παρηγοριάς, της αγκαλιάς, της αγάπης. Το σεξ μπορεί και να διαφοροποιηθεί μπορεί και όχι.
Ίσως πορευτούμε δηλαδή κάποια στιγμή σε μια ασεξουαλική κοινωνία;
Ή πανσεξουαλική κοινωνία. Είναι μυστήριο πως το ανθρώπινο είδος πήγε να φυλακίσει και να θωρακίσει την σεξουαλικότητα μπροστά στον φόβο του θανάτου. Στο έργο του ο Cleugh ισοσταθμίζει τον φόβο του θανάτου με το σεξ. Αυτό ήταν και το AIDS. Την δεκαετία του 80 έγινε προσπάθεια να το ισοπεδώσουν όλο αυτό και να πούνε ότι οι γκει φταίνε. Ναι υπήρχε περισσότερο γκέι σεξ. Αυτό είναι αλήθεια. Αλλά δεν φταίνε. Αν εξαπλώθηκε το AIDS αυτό οφείλεται στο ότι οι συντηρητικές κυβερνήσεις της Αμερικής δεν έδωσαν λεφτά για να ανακαλυφτεί το φάρμακο αμέσως και καθυστερήσανε δέκα χρόνια.
Σχετικά με τις θεατρικές επιχορηγήσεις , πως τα βλέπεις τα πράγματα;
Αν δεν ενωθούμε δεν θα γίνει τίποτα. Είμαι απολύτως υπέρ της συνένωσης θεατρικών χώρων και θεατρικών δυνάμεων. Να λιγοστέψουν τα σχήματα και κυρίως να αρχίσουμε να ενδιαφερόμαστε για το θεατρικό κοινό. Δεν υπάρχει θεατρικό κοινό, το οποίο να μπορούμε να χαρτογραφήσουμε αυτή την στιγμή. Έχουμε μια εικόνα αλλά όταν λέμε θεατρικό κοινό στην ουσία εμείς αναφερόμαστε στους ανθρώπους του χώρου μας. Αυτούς δηλαδή που ανακυκλώνονται συν τους 5-10 χιλιάδες θεατρόφιλους. Αλλά σε μια πόλη εκατομμυρίων κατοίκων με 360 πρεμιέρες και 250 θεατρικές αίθουσες αυτό δεν είναι θεατρικό κοινό.
Όταν λες συνένωση τι εννοείς;
Δεν εννοώ να γίνω μια επιχείρηση με ένα διπλανό θέατρο αλλά μπορώ να ανοίξω μια συζήτηση καλλιτεχνικού περιεχομένου με ένα καλλιτεχνικά συγγενικό μου χώρο και να φτιάξω ένα ενιαίο πρόγραμμα, όπου τα δυο θέατρα θα μπορούσαν να συγκροτήσουν μια βάση κοινού, ώστε να μπορέσω να διεκδικήσω μια επιχορήγηση και να την πάρω. Αυτή την στιγμή εμείς έχουμε εισιτήρια 12, 13 και 15 ευρώ. Και τα τρία εισιτήρια είναι κάτω του κόστους. Όταν η ΔΕΗ συνεχίζει να ανεβαίνει, όπως και τα υπόλοιπα έξοδα, οι μισθοί μένουν ίδιοι και ο άλλος δεν έχει την δυνατότητα να μπει στο θέατρο να πληρώσει το εισιτήριο που πρέπει να πληρώσει καταλαβαίνεις ότι κάπου δεν βγαίνει όλο αυτό. Όμως όπως έχει γίνει το τοπίο, τόσο άναρχο όπου έχουν βαφτιστεί θέατρο μια σειρά από είδη , με το κάθε παταράκι, υπογειάκι να αποτελεί θέατρο, δεν μπορεί να είναι όλο αυτό για επιχορήγηση ούτε μπορεί να υπάρξει βιωσιμότητα. Στην Γαλλία επιχορηγούν την Αριάν Μνουσκίν, η οποία είναι πολύ βαρβάτη θεατρική ομάδα με πολύ συγκεκριμένο πρόγραμμα. Στην Ελλάδα μπορούμε να επιχορηγήσουμε διαφορετικά τους πειραματικούς θιάσους πενταετούς διάρκειας και αλλιώς τους εμπορικούς ή εμπορικότερους θιάσους. Να μην πάρουν όλοι τα ίδια λεφτά. Να γίνει δηλαδή μια χαρτογράφηση αλλά στην ουσία του κοινού που μας βλέπει και στο οποίο απευθυνόμαστε.
